Në      Labove     të    Madhe,   të    Odries,     me    10 prill  2010    u festua, jubileu  arsimor labovit, me rastin e 100 vjetorit të     hapjes     se    shkollës     se    pare   shqipe, nga     mësuesit     patriote Nane     Panajoti Meksi     dhe     Vasil  Konomi . Qindra     labovite nga Tirana, Durrësi,Fieri, Elbasani, Vlora, Gjirokastra, nga      Greqia     dhe Amerika,    u   grumbulluan në   sheshin      e     shkollës  9 vjeçare     "Nane Panajot Meksi", ku    pjesmarësve      u     uroi  mirëseardhjen kryetari  i Komunës "Odrie" , Foto Jani. Pastaj Kryetari  i     shoqatës" Odrie-Golik”,  Thanas Meksi,   evokoi     rrugën   e     lavdishme     te    Labovës   dhe  laboviteve   në  shekuj, arsimimin  dhe     dijen  e  tyre, figurat e shquara labovite, duke shpallur thirrjen: “Ta bëjmë Labovën një fshat Historik-Turistik!”. Për    rrugën arsimore të mësonjëtores   se    Labovës,   foli Drejtori i Drejtorisë Arsimore të Qarkut të Gjirokastrës, Arian Pano. Në emër të ish nxënësve labovit, përshëndeti gazetarja Kaliopi Bici Voda, ndërsa në emër të  mësuesve dhe nxënësve të saj, Drejtori i shkollës Besim Lamaj.   Prof. Fedhon Meksi,     foli     për     rrugën    arsimore     te   Labovës, figurat     e     shquara     labovite  dhe    Vangjel    Zhapen  në    veçanti për kontributin    në lëmin e arsimit kombëtar.  Ne emër të Ministrisë së s Arsimit, përshëndeti Zëvendësministrja Nora Malaj.  Nxënësja N.Stathi, lexoi letrën përshëndetëse të bashkëfshatarëve labovitë nga Amerika. Aktiviteti u pasua nga një koncert i pasur artistik, në të cilën  morën pjesë rreth 80 artistë të ardhur nga Tirana, Elbasani,Gjirokastra Tepelena. Koncertin    e    hapi    grupi    folklorik i njohur i Bënçës,Tepelene, me    këngën    për    Shkollën    e    Labovës, me    tekst    të    poetit Arben Duka, kënduar    nga    Goliku     dhe    Paro,  që     u    pëlqye    shume.   Po     kaq mire    u    prit    edhe    kënga    e    Paros "Ju    moj    nena    Shqiptare".  Nxënësit e        shkollës    9   vjeçare të     Labovës,  “        Nane Panajot Meksi” ,    u    paraqiten    me    një    grup    recitativ, ndërsa    nxënësit    e    shkollës"Koto Hoxhi"   te    Gjirokastrës,  kënduan    kënge    për    mësuesin    dhe     shkollën.Mjaft    mire    u    prit    edhe    këngëtari gjirokastrit A. Zela,     i  shoqëruar nga    nxënësit     e     tij. Ansambli popullor "Elba-Folk"   i Elbasanit dhe    këngëtarja    Eljona Likrama kënduan    dy    kënge    popullore, ndërsa    instrumentisti    Dritan Mustafaj interpretoi    një    kaba    me    klarinete. Aktori i    Teatrit    te    Gjirokastrës    Rrapo Kapurani recitoi    vargje për Labovën,qe    u    pëlqyen  dhe u duartrokitën. Gjallëri    dhe     entuziazëm    festes i    dha    grupi    i    këngëtareve   te muzikës    se    lehte    dhe    veçanërisht    Orkestra    Frymore e  “Bandës” së    qytetit     te    Gjirokastrës. Mjaft     kënge         u    shoqëruan    me    valle    nga     te rinjtë  dhe    te    rejat   labovite.Në     Labove    kumbuan    këngët labovite e ndritën fishekzjarrët për    dy    dite  rresht, si dhe     tingujt melodioze    te qendrës    së    zërit    të    Ansamblit popullor "Elba-Folk"   te Elbasanit.Televizionet    e    Gjirokastrës    dhe    ato     te TopCenell  e TVSH transmetuan me madhështi    festen    në    Labove.Në oborrin e kishës së Papandisë, për të pranishmit u shtrua një koktej. Për mbarëvajtjen e kësaj feste vlen të përmendet edhe kontributi financiar i Vasil Jankut nga Elbasani me 40 000 lekë, Ladi Meksit me 20 000 lekë si dhe Foto Totit, Apostol Notit dhe Artan Xhorit me nga 10 000 lekë. Gjithashtu kryetari i shoqatës, falënderon ndihmesën e anëtarëve të shoqatës: Thoma    Voda, Vaso    Meleqi, Nine  Xhavara,  Vangjel    Meksi,  Fone    Stathi, Xhimi    Vila e Admir Zhuka, si dhe të      drejtuesve të    pushtetit    vendor    Gjirokastër:  Prefektes Mimoza    Çomo,  Kryetarit të   Bashkisë    Flamur    Bime, Drejtorit të Drejtorise    Arsimore,  Arjan    Pano,   Kryetarit të  Komunes     "Odrie", Foto Jani dhe drejtoritë e shkollave “Koto Hoxhi” e Industriale, si dhe pjesëmarrësit nga Lunxhëria, Lekëli e Hormova. Pjesëmarrësit dhe të ftuarit në këtë festë, si Flamur Bime, Nora Malaj, Thanas Meksi, Foto Toti, Spiro Çaushi, Vangjel Kokoli Kristaq Meleqi e të tjerë shprehën vlerësimet më të mira për organizimin e këtij aktiviteti.  Korrespodenti i gazetës “Odria”.           JUBILEU MADHËSHTOR I ARSIMIT LABOVIT.

 Edhe    vetë    labovitët     nuk      e     besonin    që     atë     ditë     do     te  mblidheshin     aq     shumë     bashkëfshatare, për     te     kremtuar 100 vjetorin    e     shkollës     se     pare     shqipe     te Labovës  se  Madhe.   Ditën     e     takimit    me    dijen    dhe    arsimin, në      shkollën    e  pare shqipe     te    Labovës     se     tyre, u     mblodhën     nga    Tirana,  Elbasani, Durrësi     e    Korça, Fieri     dhe     Vlora, Skrapari   e Tepelena,   nga  e  gjithë Shqipëria, por     edhe     nga     jashtë     shtetit:        Greqia  dhe  Italia, Mali i     Zi     dhe    Gjermania,   Rumania e         Turqia...  Mbi 180 makina     ishin   rreshtuar  nga    Terbuqi     ne     Dhovi  dhe     shumë   mikrobusë     e     autobusë    në        Subash.Labovitët  erdhën    për     t'u     takuar    me     njeri     tjetrin, fshatin  e   tyre te     dashur, Labovën,  shkollën që mban emrin e mësuesit të pare Nane Panajoti Meksi,   qe    feston 100 vjetorin  e     çeljes.Përqafime     e  çmallim     u    këmbyen    atë     dite   nga    gjithë    labovitët me     njeri     tjetrin, me    fshatin     e     tyre       te     lindjes     dhe     origjinës, ne     Labovën     e     pushkës     dhe trimërisë,  në    Labovën  e  dijes    dhe  arsimit, ne     Labovën     e    mësuesve     dhe    mjekeve, në    Labovë     e    mësonjëtores se    Kombit! Laboviti     ne     çdo     kohe     e    ka     treguar     veten si     njeri     punëtor  e  i     mençur, sepse     për     t'u     arsimuar     dhe     punësuar  ka    marre     rrugët     e Evropës     dhe     botes,  me     pesë     kacidhe      ne     xhep   dhe     një     shishe   dhallë, ka     ndjekur      shkollat     më     prestigjioze     te     vendit   si:      normalen e  Elbasanit, gjimnazin e Korçës dhe  Tiranës, tregtaren    e  Vlorës,     Zosimean,  universitetet    e    Athinës,    Parisit  dhe Amerikës.   Ku gjen fshat   qe     te     nxjerre     180  mësues, 38 mjeke e 43 shkencëtare?  Jo     vetëm në Shqipëri     nuk e gjen këtë    fshat     kaq  te     zhvilluar, por   as në qytetërimin evropian.      Në  token e Labovës lindi Vagjel Meksi qe përktheu i pari "Dhiatën e Re" në  shqip; këtu lindi "Sorosi" i Evropës, bamirësi Vangjel Zhapa...Labova     është     origjina     e    lindjes     se  artisteve     te    mëdhenj,   me fame    botërore,   regjisorit -artist    Andrea    Malo, dirigjentit të madh Fon    Karajani, te    koncerteve     te    Vitit     te    Ri     te    Filarmonisë     se Vjenës, te     poetit kombëtar    Arben  Duka.Nga ky     fshat       dolën  te     paret fjalorë     dhe     gramatika     shqipe aga     Vangjel Meksi  në      vitin    1821  dhe    Kico Konomit  një     shekull    me vone. Këtu    u    hap     e     para       biblioteke  nga Vangjel Zhapa, e gjimnazit të Labovës.     Labova     është     fshat     qe     ka  "prodhuar"   jo     vetëm   mësues   dhe  mjekë, por     edhe       poete  dhe shkencëtarë,  këngëtare    me     emër, ushtarakë  te     zotë, gazetarë. Këngëtaret    Sofika     Hodo, Niko     Vasili, Kejsi  Tola, Ada Trebicka,   e     te     tjerë,  këndojnë     për    Labovën  kudo     qe     janë...Por    kjo     toke     pjellore, e bardhe     si     bora, të    lehte     njerëzit  si era, te     ëmbël     e  te     dashur,  të     rrethuar  aga     shumë     bime mjekësore,  kërkon  kujdesin    e   madh  te     njeriut labovit, qe     te  lulëzoje edhe     më shumë. Dy  vepra     arti  u   ndërtuan  :   rruga  dhe    kisha, fale   ndihmës     se Qeverive  dhe Kryepeshkopit Janullatos,  interesimit     te      personaliteteve labovitë, si Ermelinda    Meksi   e  Maksi Mitrojorgji,       Prof. Fedhon Meksi,  komunës      "Odries",  kryesisë  se     shoqatës "Odrie-Golik"   dhe     shumë bashkëfshatarëve e sidomos   teustallarëve Stefan Stefani e Lili    Prifti.Në  Labove     është    rindërtuar      për     bukuri    zyra  e Postës , qe     është kthyer    ne  shkollë, janë ndërtuar disa shtëpi të reja,  është rindërtuar   Kroi i Kallogresë me kontributin e Prof. Foto  Totit. Labova ka sot kartolinën  e saj dhe kasetën  me këngët labovite, te krijuar nga Kryesia e Shoqatës.Por     sigurisht     këto     janë     pak, në krahasim    me     shtëpitë      2-3 kateshe        100  vjeçare, shkollën e mesme të ndërtuar nga Vangjel Zhapa në vitin 1860, që     kohet     e    fundit u shpall  “Monument Kulture” .  Brezi   i ri   i  labovitëve  i  ka     hyre    me     sukses     biznesit   te     kohës   dhe ne     jemi     te     bindur     se    kontributi  i   tyre   do   t’ia     ndryshoje     faqen Labovës, në     kuadrin     e     nismës     se    Shoqatës    për     ta   bere Labovën, fshat    Historiko- Turistik, duke kontribuar për ndërtimin e rrugëve të reja brenda fshatit, asfaltimin e rrugës së Labovës së Vogël dhe ndërtimin e shtëpive të reja.Labova do punë! Le ti futemi asaj urtë e butë, për t’ia ndryshuar asaj faqen dhe për t’ia  lëmë trashëgimi brezave që do të vijnë. Etnolog Thanas Meksi.Nipi i mësuesit të parë  Nane Panajot Meksi. 

 

 

Fusha e Çajupit. Përgatiti Dr. Sofokli Duka. Fusha karstike e Çajupit, ose pllaja e Çajupit, shtrihet rreth 1200 metra mbi nivelin e detit. Ajo pozicionohet midis majës së Çajupit, maleve të Topovës, kullotave të Karagjozatëve, maleve të Labovës dhe malit të Bucelthit. Maja e Çajupit është një majë në malin e Lunxhërisë me lartësi 1536 metra, i përbërë nga shkëmbinj gëlqerorë, me dukuri e tipizime të shumta karstike.
 Porta  hyrëse nga Zagoria për në fushën e Çajupit është gryka e Shënepremtes, e cila krijon lidhësi me Hijen e Mallkuar, një vend i ndritur historikisht, ku Kapllan Pasha me dy sejmenë të tij, gjetën vdekjen nga tehu i shpatës së kapedanit zagorit Kiço Vlashi nga Hoshteva, i  quajtur    nga populli i Zagorisë  “Dreri i maleve” . Arsyeja e dhënies së këtij motivimi lidhet me faktin kokëfortë historik, pasi në sheshin e Çajupit në këtë teatër të veprimit luftarak kapedani trim Kiço Vlashi me çetën e tij asgjësoi një hordhi të tërë turke, e cila humbi në këtë akt luftues dhe drejtimin e saj, pasi komandanti i saj, Shapllo Beun, mbeti i vrarë.
Formëzimi i Fushës së  Çajupit është pak a shumë i rrumbullakët. Si rrjedhojë e rrethimit me maja malesh krijohet mundësia e prezencës së ujërave dhe burime të shumta, katër burime, të cilët kanë një ujë tërësisht të kristalizuar dhe emërtohen: burimi i Papalepurit, uji i ftohtë dhe shumë i lehtë; burimi    Janko,   dhe mbreti i burimeve Brati, i cili dallohet për ujin e tij shumë të ftohtë, por edhe me vlera të mëdha kurative të provuara për kurim sëmundjesh të ndryshme dhe kryesisht për kurimin e sëmundjeve nga tuberkulozi. Kjo aftësi  burimore  është tipizuar edhe në folkloristikën e zonës, e cila është me emër jo vetëm në rreth, por edhe në vend e më gjerë. Ja si shprehen cilësitë ujore të këtyre burimeve:  Brati me ujë të ftohtë, që kur e pi të rrjedhin lot,   Gropë e lotëve   rrëzë malit; Papalepuri,  ujë i zallit; me  Buzën e Rripës Pozicionimi i tillë, prezenca e ujërave, klima e shëndetshme me një ajër të pastër, lulet shumëngjyrëshe, bimët medicinale, prezenca e bimës aromëkëndshme të çajit, pejzazhet natyrale të magjishme e bëjnë këtë pllajë një qendër të rëndësishme klimaterike, të pashfrytëzuar deri tani. Ajo   ka një sipërfaqe rreth 200 ha. Fusha e Çajupit është futur shpesh në lakmitë e të pasurve, të cilët kërkonin ta bënin pronë të tyre. Në fund të shekullit të XIX u shpenzuan mijëra napolona flori për të shpëtuar këtë pasuri kaq të vyer nga lakmia e Sabri bej Gjirokastrës, i cili pretendonte se ishte e tij. Vlen të përmendet mbështetja ligjore që pronarët e ligjshëm, banorët e fshatrave Lliar, Zhej gjetën tek Ilia Harito, një personalitet në fushën e jurisprudencës, i cili, veç ndihmës që ju dha atyre, duke ua siguruar pronësinë mbi Çajupin edhe me vendim gjyqi, u dallua edhe si një atdhetar me veprime të shquara në shërbim të çështjes sonë kombëtare. Barin e fushës së Çajupit e korrnin dhe e korrin me kosë. Është fakt historik dhe i provuar që në kohën e Ali Pashë Tepelenës nga bari i Çajupit furnizohej edhe kavaleria e tij në Tepelenë me një sasi të konsiderueshme. Tashmë fusha e Çajupit ka kaluar në pronësi të pronarëve të saj të ligjshëm. Shembuj të shfrytëzimit turistik të kësaj fushe, të këtij mjedisi mund të përmendim edhe përçapjet, kur në Çajup pat qenë ndërtuar edhe një hotel dhe një bar - kafe. Banorët e fshatrave Zhej e Lliar si dhe mjaft zagoritë të tjerë e disa gjirokastritë e kalonin pothuaj gjithë verën duke jetuar në Çajup, për klimën dhe ujërat e tij të mrekullueshëm. Karakollet rrugore, të ndërtuar në shtigje dhe qafa malore, përveç vjeljes së taksës së kalimit nga tregëtarët dhe kalimtarët me karvanë të ndryshëm, kishin për detyrë edhe mbrojtjen e tyre nga grabitësit e ndryshëm. Ruhet edhe sot një karrakoll i tillë rrugor, ndërtuar në fund të shekullit të XVIII nga Ali Pashë Tepelena. Ky është karakolli në Qafën e Çajupit, gjatë rrugës Gjirokastër   Erind ; Çajup , Zagorie, Përmet, i cili nga zagoritët njihet me emrin  Taborri i Çajupit.  Është një ndërtim i ulët cilindrik me kupolë sferike. Përbëhet nga mure të trashë, pa asnjë dritare. Ka vetëm një derë, që mbrohet nga dy fërngji të pjerrëta në të dy anët e saj.
Emri i Çajupit është shumë i njohur. E ka përdorur si pseudonim poeti i shquar i Rilindjes sonë Kombëtare, Andon Zako Çajupi. Këtë emër e mbajnë gjithashtu dhe shumë institucione arsimore, kulturore e shoqërore.   Në krijimtarinë folklorike të Zagorisë, kjo luginë ka hyrë si: O Çajup, o vend i bukur, O baçe e luleve ! kënduar  me dashuri dhe mjeshtëri nga grupi polifonik i Labovës së Zhapës, i cili pavarësisht pronësisë, e ka ndjerë ati si një pjesë e pasurisë së tij shpirtërore, që nga lashtësia e deri në ditët e sotme. Mbas vitit 1967, fusha e Çajupit kaloi në pronësi të Ndërmarjes Bujqësore Ushtarake të Gjirokastrës dhe më konkretisht në atë të sektorit “Odria”. Për më shumë se 30 vjet, labovitët duke udhëtuar herë me makinë e herë me këmbë, në një rrugë malore  gati dy orë, gjëndeshin çdo mëngjes pranvere, vere e vjeshte në amfiteatrin e kësaj fushe, për të mbjellë e shkulur patate, korrur e stivosur bar, ruajtur e kujdesur tufat e shumta të dhenve. Patatet e Çajupit të asaj kohe, ku një kokër peshonte më tepër se dy kilogram, morën emër në të gjithë Shqipërinë. Janë të rrallë labovitët që nuk kanë nga një histori të veçantë me Çajupin, qoftë gjatë punës në atë fushë, mbledhjes së çajit, udhëtimit për në fshatrat e Zagories, sidomos në Zhej, Topopvë e Lliar, ku edhe miqësitë e krushqitë midis këtyre fshatrave nuk kanë qenë të pakta. Jo më kot edhe gurët gati të mermertë të ndërtimit të pallatit të Zhapës në Labovë, janë marë dhe skalitur me mjeshtëri,  pikërisht  nga  gurorja e Zhejit.   
 
Çajupi ka qenë i banuar qysh nga fillimi i mijëvjeçarit të dytë. Madje, mendohet se banorët në këtë fshat kanë qenë nga Dermazi, një fshat po aq i lashte sa edhe ai i Çajupit, që  shtrihej në mes të fshatrave Lliar dhe Topovë.  Në Dërmaz bëhej çdo vit një panair, ku vinin tregëtarë dhe nga trevat e largëta si: Mallakastra, Tepelena e gjetkë.  Banorët e Çajupit merreshin me blegtori e bujqësi. Këtu mbillej elb, thekër, thjerëza, qiqëra, qep, patate e tjerë. Lidhjet me zonën përqark, sidomos me  Valarenë dhe Labovën i mbanin të mira, madje, bëheshin edhe shkëmbime tregëtare. Dimrat e egër bënë, që një pjesë e kësaj popullsie  të vendosen në Erind e Labovë dhe një pjesë në rrëzë të Malit të Zhejit, ku ngrihen vendbanimet e tyre dhe kultet fetare si: Shën Todhri, Shëne Diela, aty ku varrezat vërtetojnë vendbanimet e tyre. Veshmbathja sigurohej nga blegtoria. Përdorej shumë leshi i dhenëve dhe lëkurët e gjedhëve për opinga. Mendohet se banorët e Çajupit janë vendosur në Zhejin e sotëm nga vitet 1500. Fiset kryesore këtu njihen: Garajt, Sevajt, Dadajt, fise të cilat i gjejmë edhe në krahinën e rrëzës e ndonjë edhe në Labovë.
Çajupi kurdoherë ka qenë pronë e Zhejit dhe e Lliarit, për të cilin më vonë janë bërë shumë pazare, për ta marrë bejlerët, por ky është një problem i mëvonshëm. Rindërtimi i rrugës automobilistike Labovë Çajup, jo vetëm që do të rikthejë një traditë të bukur, por do ti japë gjallëri të mëtejshme, jo vetëm fushës së Çajupit, por edhe pllajës së Odries.

 

Another idea for my home page's text is notifying visitors about the enhancements I put on my site. For example, I want visitors to sign my guestbook or fill out my survey Form E-mailer to answer questions about my site, my business, or my site's topic.

Need some extra help building your site? Here are some topics that may be helpful.

• Design Web Site
• Games
• Photos
• Video

 

       GRATË E LABOVËS. Sipas kujtimeve të Orest Cikos. Nuk e di përse ndjej një shtytje të brendshme që të them diçka edhe për gratë e dikurshme të Labovës. Shumica e tyre, i kishin burrat në kurbet, ato kishin shumë pak gëzime në jetë dhe nuk e gëzonin as nusërinë, as rininë dhe martesën. Ato mbanin mbi supet e tyre të brishta tërë peshën e ekonomisë dhe punëve të rënda dhe kështu plakeshin para kohe, ashtu të harruara e të vetmuara, me një jetë që ishte skëterrë e vërtetë. Nanaja, ose Athina Kutria, që ishte martuar me Nine Kozmain, është shembulli më tipik i kësaj që dua të them. Burri i saj ishte kurbetli, natyrisht. Ata të dy lindën dy djem, Nakon e Golen, të cilët xha Ninia i mori me vete në një moshë fare të re. Ata nuk e panë më Labovën, mbetën në Amerikë. Atje punuan, atje u martuan e lindën fëmijë dhe pothuajse e harruan mëmën e tyre. I dërgonin më të rrallë ndonjë letër a ndonjë çek me ca para të mjera, me të cilat Nanaja mbante frymën gjallë, por kjo ishte shumë pak për ta ngushëlluar atë grua të mjerë. Dikur, xha Ninia u kthye në Labovë, por ky ishte fundi. Ai ishte shumë i sëmurë. Kjo ishte e vetmja pasuri që xha Ninia sillte nga kurbeti. Ishte e qartë se ai ishte kthyer në vendlindje vetëm e vetëm që t’i preheshin kockat aty ku i kishte rënë koka dhe, pas vdekjes së tij,  Nanaja u detyrua t’i shtynte ditët nën shoqërinë e heshtur të Muhametit, hyzmeqarit të saj, që nuk e braktisi edhe pas nëntorit të vitit dyzetekatër dhe u bë si njeriu i shtëpisë. Dikur edhe Muhameti thonë se gjeti njerëzit e vet të afërt dhe u largua nga Labova dhe Nanaja mbeti fare e vetme. I shtynte ditët në mjerim të plotë, e lodhur, e plakur dhe e sëmurë rëndë, aq sa nuk kishte fuqi të pinte asnjë gotë me ujë. Për mëshirë, nisën t’i shërbenin me radhë gratë e fshatit, mëma jote, Kaçua e Kozmarajve, Manthua, Fotika, Dhoksia. Ato i ndenjën pranë deri sa dha frymën e fundit, ato e përcollën me dhimbje për në Shën Mitër, pranë xha Nines. Njeri pa njeri, ç’i do fjalët. Vetëm në derën e Panajotajve ishin tre kunata pothuajse pa burra, Sana, kushërira ime e parë, Maro Xhorria dhe një tjetër. Sanë Mishtia u takua me burrin e saj, Veniaminin, vetëm dy herë në jetë. Njëherë që lindi Thanasin, djalin e saj të vetëm dhe herën tjetër për të pasur me të ca kujtime të bukura, që do t’i ruante në kujtësën e saj të trazuar për gjithë jetën. Ashtu me të keq e shtynte jetën, vuante, priste e priste, deri sa u sëmur rëndë dhe u rrezikua të ikte nga jeta në një moshë shumë të re. Ashtu e gjeta në njërën nga vizitat e mia të shpeshta në fshatin e lindjes. Më erdhi shumë keq dhe, sa u ktheva në Tiranë, shkova në Elbasan, takova Golen dhe i thashë se Sana po vuante shumë, se ishte e sëmurë dhe gjithçka mund të ndodhte nëse vëllezërit nuk i dilnin për zot. Njerëzit e saj shkuan në Labovë dhe e morën Sanën me vete dhe ajo rroi në Elbasan deri në fund. Rroi mirë, sa Thanasi u bë një djalë i mbarë, u rrit, mësoi mirë, mbaroi shkolla pas shkollash, u bë njeri i ditur si gjyshi i tij, xha Nania, u martua dhe Sana kaloi një pleqëri të lumtur. Marua e pati edhe më pisk, se jo të gjitha nuset e atëhershme labovite patën mundësi të lindnin nga një Thanas dhe jo të gjithë kishin mendjen e mëmës tënde, që e vendosi dhe kërkoi një fat tjetër. Ajo u fejua dhe u martua njëkohësisht me vëllain e vogël të Gllaston Panajotit dhe nuk arriti as të mbetej shtatzënë, sepse pas disa javësh burri i saj iku në kurbet dhe nuk u kthye më kurrë. Ishte një femër e rrallë, shumë e veçantë, e rrethuar përherë nga një mister dhe konservatorizëm i jashtëzakonshëm. Ishte e re, 16-17 vjeçe. Vito, për bukuri, e gjallë në jetë, gjë e veçantë vërtet. E bukur ishte edhe Sana, artiste në pamje, por me Maron nuk krahasohej asnjëra. Por, ç’e do, priti e priti sa u tha e tëra e u bë verem dhe luajti nga mendja e kokës e vdiq. Kështu ndodhi edhe me mëmën e Thoma Dishos, edhe me plot të tjera. Labova kishte të mirat dhe bukuritë e saj, por ajo ishte edhe si një djep tragjedish të rënda, që ndodhnin pothuajse çdo ditë dhe përjetoheshin gati në çdo familje.  Po, po, unë di ose kaqm dëgjuar nëpër vite shumë histori, që mund të jenë të vërteta ose të stisura. Në thelb të tyre, janë plagët e mëdha të kurbetit. Natyrisht, kurbeti kishte ndikuar mjaft në gjendjen ekonomike të Labovës, edhe në nivelin dhe mënyrën e jetesës, edhe në gjëra të tjera. Në raste festash e kremtimesh, burrat e Labovës visheshin si zotërinj të vërtetë, me kostume të kushtueshme, me jelekë e këmisha të bardha, me këpucë lustrafin, kapele republikë, kravatë e kostum dhe nuk i dalloje fare nga qytetarët. Edhe më mirë, madje, ndërsa vajzat, nuset dhe gratë e Labovës ngjanin si flutura, me ato veshjet, këngët dhe vallet e tyre të bukura, të jashtëzakonshme do të thosha. Por kjo ishte vetëm ajo që dukej, fasada. Prapa saj, në mënyrën më të dukshme dhe më mizore, ishin plagët e rënda. Ishte vetmia e gjatë dhe e padurueshme. Ishin sëmundjet e rënda, që në përgjithësi i sillnin me vete kurbetlinjtë, tuberkulozi, ose oftikaja, siç i thoshin në atë kohë, frëngjyzi, deri edhe sëmundjet e pashërueshme veneriane, që trashëgoheshin pastaj nga brezi në brez dhe shkaktonin mynxyra të vërteta.   Gurra e Lekëlit. Fshati Lekël, furnizohej me ujë të pijshëm, nga Gurra, përveç Gudes, Shën Thanasit dhe Bashtes, që gjatë verës pothuajse shteronin. Gurra me ujë të ftohtë, ndodhet në pjesën e poshtme të fshatit, e ndërtuar në vitin 1930, me ndihmat e bashkëfshatarëve të ndodhur në Amerikë. Në vitin 1972, u ndërtua një hidrocentral i vogël dhe në vitin 1976 u vendos një pompë për të furnizuar me ujë qendrën e fshatit. Gjendja e sotme e Gurrës, lë shumë për të dëshiruar. Uji rrjedh nën nivelin e tij dhe furnizon vetëm 3-4 rrjedhje dhe në një ulluk me prurje të pakët. HORMOVA, ORGJINA, POZICIONI GJEOGRAFIK, NATYRA DHE RELIEVI. Nga Prof. Beg Musta.  Origjina dhe Lashtësia. Emri, Hormovë, është  përmendur  për herë të parë,  zyrtarisht, në Defterin e Turqisë, në vitin 1431.  Kjo  periudhë  shënon fazën e parë, të regjistrimit feudal-ushtarak Osman, në Shqipërinë e Jugut. Sipas këtyre të dhënave Hormova ka qenë pjesë e vilajetit  Argirokasri, në vartësi të nahijes Endrinës. Ajo ka qenë vendbanimi më i madh nga të gjitha vendbanimet e vilajetit Argirokasri, pa përfshirë këtu edhe gjysmën tjetër të fshatit që mban emrin Trnavicë e Poshtme (është fjala për Torrovecin,B.M)  që në atë periudhë  ka përbërë gjysmën e  fshatit .Dokumentet  arkivore të vjetra, ato të vitit 1431, vërtetojnë  se Hormova ka qenë pa diskutim  vendbanimi më i madh i krahinës së Rrëzës. Ajo ka qenë përbërë nga  50 hane, ndërsa Trnavica, (Torroveci) pjesa  tjetër e  këtij vendbanimi, ka qenë e përbërë  nga 15 hane. Prejardhja e emrit të Hormovës mendohet të rrjedhë nga rrënja  e fjalës “Hore”, fjalë që është përdorur zakonisht për vendbanimet e mëdha dhe të hershme të qytezave. Sipas dokumenteve arkivore të administruara, rezulton  se  Hormova bën pjesë  në fshatrat më të mëdha dhe më të vjetra të  Rrëzës, në krahinën e Tepelenës. Emri “Hormovë” në periudha të ndryshme është  thirrur me emrat ; “Qytet i Hormovës”,”Qyteza e Hormovës”, “Krye- Qyteza e Rrëzës”, “Hormova,  Krye- Qendra e Rrëzës” etj.Versioni i dytë, është  që emri “ Hormovë” të ketë prejardhjen nga fjala “Hardhi“. Ky përcaktim  mund të jetë më i saktë për faktin se  në të kaluarën e lashtë, aty  është kultivuar shumë pema e hardhisë dhe  është pirë verë me shumicë. Aq shumë vreshta dhe pemë ka pasur në këtë  vend, sa që gojëdhënat flasin se për të shkuar nga Hormova në Labovë, njerëzit kalonin nga njëra degë e pemëve në tjetrën,  pa prekur këmbët në tokë. Kjo mund të jetë edhe një nga argumentet e pa sqaruara deri më sot,  që njëqind vjet më parë, me Vendim të Këshillit të Ministrave nr. 753 datë 06.07.1938, është bërë ndryshimi zyrtar i emrit, nga Hormovë në “Hardhi”.Megjithëse emri Hormovë, para njëqind vjetësh mori emrin “Hardhi”, duhet thënë se  emri  i ri zyrtar nuk jetoi asnjë moment,  nuk u përmend në asnjë akt zyrtar dhe nuk ngjiti për asnjë çast në gojën dhe të folurit e zakonshëm të banorëve të këtij fshati, por u përdor me  krenari  dhe u fol me dashuri emri i parë dhe i lashtë, “Hormovë”. Toponimet Janë të  shumta të dhënat e  asaj periudhe  të largët, që sjellin  deri  në  ditët  tona jo vetëm emrin e vërtetë tradicional të Hormovës por edhe gjurmë të tjera të  gjalla, të fiksuara në emra trojesh, vatanesh dhe fisesh. Këto i gjejmë në emrat e rrënojave të mureve të vjetra   dhe të përmbysura, në vreshtat dhe pemëtoret  e vjetra dhe të abandonuara, në emrat e vjetër  të fiseve Lekaj, Qyrkaj, Doracaj, Gjokaj, Gjinushaj, Gjerkaj, Lulaj, Berberaj, Zhapaj, Bërdaj, Xhindaj, Koçiaj, Murraj, Zogaj, Thomaraj, Pedhiaj, Çakaj, Mërtiraj, Dhimaj, Kominaj, Qiricaj, Ferraj, Mixhaj, Çelaj, Lenaj, Zavalanaj, Karalliaj, Llagupaj, Kollozaj, Nikolloi, Nanaj, Bylaj, Bubaj, Alizotaj,  Mustaj, Balilaj, Qerimaj, Basharaj, Islamaj, Seferaj, Kasaj, Zenelaj, Veizaj, Harunaj, Brahimaj, Ramëngaj, Kadhaj, Kokonaj, Lelaj, Leraj, Godaj, Veliaj, Lalaj, Cekaj, Mezinaj, Serjanaj, Gomaraj, Bletaj, Premtaj, Zëraj,  etj.Të shumta janë edhe emra vëndesh që përcjellin lashtësi ; si Golik, Loficë, Gjethoma, Shullëri i Helmos, Lemi Lekos, Shullëri i Korbit, Nomeja e Muste, Rrethi i Kumbullave, Qafa e Kroit, Qafa e Kokoshit, Qafa e Bredhit, Qafa e Lëpushkës, Qafa e Haske, Qafa e Gjerke, Qafa e Kullës, Qafë e Pedhie, Qafë Torrovecit, Shkëmbi Xhindeve, Shkëmbi i Kuq, Shkëmbi i Gjatë, Shkëmbi Ramëngut, Shpella e Zekos, Shpella e Zbogut, Shpella e Nikollojit, Shpella e Tene, Shpella e Byle, Shpella e Pedhie, Shpella e Torovecit, Shpella e Dhimineve, Shpella e Havos, Shpella e Qyrdede, Shpella e Demos, Shpella e Hankos, Shpella e Haske, Shpella e Vito Çakos, Shpella e Kukumjaçkës, Shpella e Korbit, Shpella e Baçkës,Vrima e Baltës, Vrima e Ujit, Vrima e Kajtallie,  Zalli Varfër, Sheshi Byle, Sheshi Sumate, Sheshi i Math, Sheshi Qishës, Sheshi i Spitharit, Sheshi i Llace, Manastiri i Shën Kollit, Bregu i Varreve, Bregu Dorace, Bregu Matohite, Bregu Veize, Bregu Thanës, Bregu i Kutre, Bregu Çake, Bregu i Kadhe,  Bregu i Gjerke, Bregu i Torrovecit, Bregu Asllanit, Bregu Batalleve, Bregu i Gjone, Bregu i Karallie, Bregu i Dajës, Bregu i Xanës, Bregu i Lere, Fiku Asllanit, Gërmazat, Haliqet, Koveshet, Gjurmeveshet,  Korija e Mihajve, Korija e Tenajve, Korija e Hankos, Korija e Osmëne, Bregu i Lule, Korija e Beqire, Haliqet, Torroveci, Kroi i Shurdher, Kroi Tene, Kroi Lale, Kroi Lazërate, Kroi Zogje, Kroi Gjerke, Kroi Pedhie, Kroi Torovecit, Kroi Shurdhër, Kroi Matohite, Kroi Kovesheve, Kroi i Mezinit, Kroi Asllanit, Kroi i Pihoit,  Koveshet, Dy Udhët, Varri Gjermanit, Rrihrat, Lugu, Plavinat, Shpardhi, Dhiminet, Baltërat, Batallet, Aromënet, Hauzi, Vreshti Meçes, Vreshti Gjerke, Vreshti i Matohite, Vreshti Torrovecit, Vreshti i Batalleve, Vreshti Zekos, etj. Sipas këtyre toponimeve, bazuar në shkencën e Onomastikës, objekt studimi i së cilës këto janë, mund të arrihet në disa  përfundime të klasifikuara mbi bazën e arsyetimeve si më poshtë:Së pari, emrat e fiseve mund të jene patronime, që të lejojnë të arsyetosh se emri i gjyshit apo i babait  ka shërbyer  si mbiemër i fisit apo i familjes. Për shembull nga Gjin ose Lekë, fiset e tyre kanë marrë emrat Gjinaj, Gjinushaj, Lekajt, e kështu me radhë.Së dyti, ka ndodhur që fiseve apo familjeve, u janë ngjitur si mbiemra, veçori apo dukuri karakteristike dalluese të një personi familjar ose fisnor brenda tyre, për shëmbëll, nga fjala qyrk, (veshje) një fis i tërë mund të ketë marrë mbiemrin “Qyrkaj”, ose në një fis mund që një njeri të ketë pasur një dorë të prerë (dorac) dhe fisi ka marrë mbiemrin “Doracaj”, mund të ketë ekzistuar një shurdh dhe fisit i ka mbetur mbiemri “Shurdhaj,”mund të kenë qenë pranë gurrës dhe kanë marrë mbiemrin “Gurraj”, mund të kenë pasur në familje një “sheh”dhe kanë marrë mbiemrin “Shehaj”, mund të kenë  banuar në korre dhe u ka mbetur mbiemri”Korregjaj”. Kështu ndodh edhe me fiset Ferraj, Lekaj, Gurraj, Shehaj, Islamaj, Gomaraj, Camaj, Kajtalliaj,  e shumë të tjerë.Zakonisht  emrat e fiseve të sotëm  kujtojnë prejardhjen e tyre  nga të parët tanë ose veçorive të tyre dalluese që u  janë ngjitur, përjetësuar dhe kanë arritur deri në ditët tona. Për shëmbëll, lagjja Lekaj, mban emrin e Aleksandërit, gjë që dëshmon se në këtë periudhë ndodhemi në kohën e paramyslimanizmit. Sipas mbiemrave të disa  fiseve që ekzistojnë; kemi të bëjmë me tre  shtresa ose rrafshe të historisë, që përcaktojnë lashtësinë e kësaj popullsie.Në rrafshin e parë bëjnë pjesë të gjithë mbiemrat e vjetër si Gjinushaj, Gjinaj, Qyrkaj, Lekaj, Gjerkaj, Doracaj,etj, që tregojnë se periudha e tyre u përket kohërave të krishtere dhe me një moshë  mbi tetë shekuj. Mbiemrat; Ferraj, Çakaj, Çelaj, Islamaj, etj, u përkasin periudhave  para pushtimit turk, afërsisht ..........shekuj. Ndërsa ato të  fiseve Zavalanaj, Llagupaj, Zenelaj, Seferaj, Harunaj, Brahimaj,Veliaj etj, i përkasin periudhave të myslymanizimit të jugut të Shqipërisë.  Brenda territorit ku ka qenë vendosur “Qyteti i Kështjellave të Rrënuara”, janë zbuluar gjetje  arkeologjike  me orgjinë të hershme. Në vendet që  thirren me emrat ; veshti i Muke, Qafa e Haske, vatani i Bërde, Baçja e Leke  etj, janë gjetur qypa, monedha  e sende të tjera me vlerë. Në baçen e Eminit janë gjetur varre me kryqe prej guri. Në veri-lindje të fshatit, mbi trojet e vjetra të Totajve, si rezultat i gërmimeve të kryera para 30 vjetësh është zbuluar një kanal uji me tubo qeramike  rreth 500 metra i gjatë. Tubo të tilla janë gjetur edhe në rrënojat e burimit  të Tene, burimit të Muratit, në Torrovec etj. Këto dhe të tjera tregojnë se fshati ka qenë shumë i madh, i  hapur, i  vjetër, me burime të shumta dhe  i shtrirë kryesisht në pjesën e sipërme të tij.

 

 

Ilia Kromidha, ky mjeshtër i madh i kuzhinës. Ilia Kromidha nga Labova e Zhapës qysh në moshën e fëmijërisë si të gjithë shokët e tij u largua nga fshati për një jetë më të  mirë dhe për t’i ardhur në ndihmë familjes. Fillimisht e nisi punën në Këlcyrë e Vlorë dhe më pas zuri punë në Tiranë, si ndihmëskuzhinier në “Hotel-Restorant Internacional”.Me ndihmën e kuzhinierëve e të vjetër, të talentuar e me përvojë, si dhe me vullnetin e dhuntinë e tij arriti shumë shpejt të spikasë me profesionalizëm në fushën e gatimit. Duke punuar qysh i vogël me specialistë nga vendi  e të huaj, Ilia u bë shpejt njohës i teknologjive e të gatimit jo vetëm të kuzhinave tradicionale shqiptare por edhe ato të huaja. Për disa vjet u shërbeu specialistëve rusë që punuan në ndërtimin dhe montimin e makinerive të Kombinatit të Tekstileve Tiranë, të cilët e falënderonin vazhdimisht për cilësinë e gatimit dhe kulturën e shërbimit.Kontributi i dhënë nga Ilia Kromidha për përgatitjen e kuzhinierëve të rinj ishte i madh dhe mbetet i paharruar. Nuk ka sot qytet në vendin tonë që të mos ketë kuzhinierë nga ata që ka mësuar e kualifikuar Ilia në shkollën e Kuzhinierëve “Hotel-Restorant-Internacional”. Kur na është dhënë mundësia të kontaktojmë me këtë brez kuzhinierësh, ata s’kanë reshtur së foluri me respekt e mirënjohje për ish shefin e tyre Ilian, duke shprehur për të respekt e dashuri për ndihmën e pakursyer që u ka dhënë në përgatitjen dhe arritjet si kuzhinierë profesionistë.Profesionalizmi e përkushtimi i shef Ilos, s’kishte si mos binte në sy të nomenklaturës së lartë qeveritare, kështu për vite me radhë, edhe pse nuk ishte anëtar i Partisë së Punës, talenti i shkëlqyer i tij, i dha mundësi shef Ilos të punojë në Drejtorinë e Shërbimeve Qeveritare. Kurdoherë që Shqipërinë e vizitonin delegacione të huaja, në drekat e darkat e shtruara në nder të tyre, nuk mungonte asnjëherë dora e mrekullueshme e mjeshtrit të talentuar të kuzhinës, Usta Ilos. Usta Ilo gjithmonë me profesionalizmin, urtësinë, e përkushtimin që e karakterizonte i përballonte me guxim ankthin që shoqëronte një detyrë e tillë.Në përgjithësi Ilia ka punuar në restorantet më të mirë që ka pasur Tirana në atë kohë, siç ishte Hotel-Restorant "Dajti”, me ambiente e hapësira pune të shkëlqyer dhe personel shërbimi të përgatitur teknikisht, i cili dallohej për shërbim cilësor e të kulturuar.Restorant “Drini” në qendër të Tiranës, për mjeshtrin e kuzhinës Ilia Kromidhën ishte qëndresa e fundit e punës dhe më e gjatë me detyrën e shefit të kuzhinës  deri sa doli në pension.Por, edhe pse në pension, drejtuesit kryesorë  të Tregtisë së Brendshme të asaj kohe, Kiço Ngjela dhe Vasil Kati duke njohur meritat dhe përvojën e tij të madhe e aktivizonin vazhdimisht në organizimin dhe përgatitjen e ekspozitave të ndryshme me gatime tradicionale, si dhe në konferenca e seminare të ndryshme.Kur në Tiranë u hap për herë të parë një restorant i posaçëm për gatimin e prodhimeve të detit (peshkut të freskët), mjeshtrin pensionist Ilian e caktuan drejtues teknik për të dhënë eksperiencën e tij kuzhinierëve të vendit.Ilia Kromidha, si një nga mjeshtrit e artit të kuzhinës të brezit të kaluar, kujtohet me nderim nga brezat e tanishëm për punën e pakursyer në ngritjen me një nivel më cilësor të kuzhinës shqiptare. Vlera që Ilia Kromidha i ka dhënë artit të kuzhinës e bëjnë atë të paharruar edhe nga brezat e ardhshëm. Kristaq Meleqi. 

Lefter Dilo.

Prej hirit të një thesari të humbur.

 

Engjëll Serjani.

 

Mbret i pakurorëzuar i muzeologjisë ballkanike... kështu e kanë cilësuar Lefter Dilon, muzeologun dhe historianin gjirokastrit. Bashkëkohës dhe mik i Aleks Budës dhe Lasgush Poradecit, Fan Nolit dhe Faik Konicës, Dhimitër Paskos dhe Eqrem Çabejt, Aleksandër Xhuvanit dhe Dhimitër Shuteriqit, Petro Markos dhe Nonda Bulkës, Branko Merxhanit dhe Jorgji Meksit. Tregojnë se me publicistin e shquar Jorgji Meksi, një nga mësuesit e tij, Lefteri kishte lidhje familjare. Por ajo që i lidhi në një fat të përbashkët, ishte fakti që në një ditë të ftohtë janari, të dyve iu dogj shtëpia e bashkë me to edhe një dokumentacion i pasur historik me vlera të paçmuara. Jorgji Meksi e kishte shtëpinë në Çetë të Varroshit, një sokak sipër shtëpisë së Lefterit, shtëpi të cilën e përpinë flakët në vitin 1942. Të njëjtin fat kishte edhe shtëpia e Lefterit në 14 janar të vitit 1989. Zjarri që nisi të digjte një shtëpi, që ishte nën një kulm me banesën e familjes Dilo, përfshiu dhe dogji gjithçka duke e kthyer atë në një gërmadhë. Djegia e shtëpisë së Lefter Dilos është përcjellë në qytet si një humbje e madhe, jo vetëm për këtë familje, por për gjithë Gjirokastrën, pasi gjirokastritët e njihnin pasionin e madh të Lefterit për librat dhe dokumentet e vjetra dhe e dinin që në zjarrin e saj u shkrumbua një pjesë e konsiderueshme e thesarit të historisë së qytetit. “E kam tepër të vështirë të them se çfarë xhevahiresh të rralla të historisë kishte në atë arkiv personal të babait. Koleksione gazetash, dorëshkrime, libra të vjetër dhe letërkëmbime mes personaliteteve të Rilindjes Kombëtare, dokumente në shumë gjuhë që vetëm ai ua dinte vlerën. Mbaj mend që kishte një kopje në origjinal të librit të kronistit turk Evlia Çelebiut. Ditën e zjarrit mbaj mend që babai shikonte flakët dhe fliste me vete, mezi e kanë mbajtur gjithonët që të mos hynte mes flakëve. Në pak minuta kur zjarri po i afrohej, babai tërhoqi ç’mund të kapte dora, por ato ishin shumë pak, pjesa më e madhe e dorëshkrimeve të tij i përfshiu dhe dogji flaka e zjarrit”, tregon me dhimbje Llambi, i biri, duke shtuar se atëkohë Lefteri kishte kaluar një para infarkt. Një vit para vdekjes fizike të tij, ai kishte “mbaruar” shpirtërisht. Ishte djegur shtëpia e tij. Bashkë me të, i iku shpirti i tij para trupit. Pas kësaj ai jetoi vetëm një vit. Të gjithë në Gjirokastër e dinë që ai nuk kishte shtëpi të thjeshtë, por një muze dhe një arkiv me vlerën e një thesari. Brenda kësaj shtëpie, atë ditë janari u dogj një nga arkivat më të pasura me dokumente dhe dorëshkrime të rralla historike, ndoshta jo vetëm në Gjirokastër. Lefter Dilo, “muzeu i gjallë”, lindi në shtator të vitit 1914 dhe vdiq më 14 janar të vitit 1990.

Shumë  u dogjën, por shumë kanë  mbetur.

“Shumë u dogjën, por shumë dorëshkrime kanë mbetur”, tregon i biri i Lefter Dilos, mjeku pediatër Llambi Dilo. Pas djegies së shtëpisë në vitin 1989 në sokakun e lagjes Varrosh të Gjirokastrës, shumë pak nga libra dhe dorëshkrime të tij origjinale kanë mundur të mbijetojnë në arkivin e familjes, por shumë të tjera janë shpërndarë nëpër muzeume e biblioteka dhe në persona privatë. Llambi thotë se në bibliotekën e familjes nuk gjendet asnjë kopje e librit “Ligjëron Noli”, apo librave të tjerë të botuar para çlirimit, gjatë dhe pas Luftës së Dytë Botërore. “Ne në familje nuk kemi asnjë ekzemplar nga librat e botuara. Ato mund të gjenden vetëm në Bibliotekën Kombëtare në Tiranë, në arkivat e shoqërisë “Vatra” në SHBA, apo në Bibliotekën e Gjirokastrës. Pjesa më e madhe e dorëshkrimeve të tij të pabotuara gjenden ose në Arkivin Qendror të Shtetit, ose në arkivin e Muzeut të Gjirokastrës”, vijon ai. Një fat të keq kanë pasur edhe shumë nga dorëshkrimet e Lefter Dilos. I vetmi dorëshkrim i daktilografuar që zotëron familja Dilo është një libër i shkruar nga muzeologu për Faik Konicën. “Një libër në dorëshkrim i pabotuar, që babai e kishte daktilografuar me makinën e shkrimit, që është e vetmja relike që kemi dhe ruajmë prej tij dhe që për fat i shpëtoi djegies, është një monografi për jetën e Faik Konicës. Fletët e këtij dorëshkrimi, të mbështjella me një kapak kartoni në formë të një kopertine të improvizuar, janë të lidhura me kujdes me spango nga miku i babait Fotaq Kekezi, një nga personazhet e librit të Kadaresë “Kronikë në gur”, mësuesi nga Varroshi që, ashtu sikurse dinte mirë të balsamoste kafshët dhe shpendët, dinte të lidhte edhe librat”, thotë për këtë dorëshkrim i biri. Në dorëshkrimet e Lefter Dilos, sipas Llambit, por jo vetëm atij, përfshihen edhe shumë libra të pabotuar, sikurse janë shtatë monografi për figura atdhetarësh të shquar nga Gjirokastra dhe krahinat e Jugut, dorëshkrimet e plota “Gjirokastra në shekuj” dhe “Ditar Gjirokastrit”. “Dorëshkrimi ‘Gjirokastra në shekuj’, rrëfen i biri, është një monografi e plotë historike me dy volume dhe rreth 2400 faqe të daktilografuara, një histori e plotë nga antikiteti deri në kohën e sotme, histori që i mungon edhe sot këtij qyteti. Me sa di unë, dorëshkrimi gjendet në Arkivin e Muzeve të Gjirokastrës. Deri tani askush nuk është kujtuar ta botojë atë vepër voluminoze e me vlera të pallogaritshme për historinë e Gjirokastrës”. Lefter Dilo dëshironte që këtë dorëshkrim voluminoz babai ta botonte në vitin 1960. Nuk mundi pasi, sipas rregullit të asaj kohe, të gjitha botimet i nënshtroheshin një këshilli botues, që më shumë se historia dhe e vërteta historike i interesonte linja e partisë që ndiqte libri e autori. Ndërkaq, sa i takon shtatë monografive të shkruara nga Lefter Dilo për disa figura të spikatura të historisë, i biri thotë se ato u dërguan për t’u botuar në shtëpinë notuese “8 Nëntori” në vitin 1967, por nga redaktorët e censurës Lefteri mori një përgjigje negative për shkak të “stilit” të vjetruar të të shkruarit. “Dorëshkrimet e shtatë monografive, babai ia besoi për t’i përshtatur me ‘midenë’ e redaktorëve një ish-mikut të familjes A.L, mandej bashkëfshatar i babait me origjinë nga Labova e Zhapës, por deri tani, jo vetëm që këto shtatë monografi nuk janë redaktuar dhe botuar, por dorëshkrimet janë zhdukur dhe ne si familje nuk dimë asgjë për fatin e tyre”, vazhdon më tej i biri. Pandeli Pasko, ish-ambasador i Shqipërisë, djali i Dhimitër Paskos (Mitrush Kutelit) ka shkruar te gazeta “Repubblica” se i ka dërguar në vitin 1998 Bill Klintonit, ish-presidentit të SHBA-ve, dy libra të Lefter Dilos, “Ligjëron Noli” (1942) dhe “Himara dhe himarjotët” (1938), që krahas edhe shumë titujve të tjerë, do t’i shërbenin Klintonit për të mësuar rreth historisë së vërtetë të Shqipërisë dhe shqiptarëve dhe për mirënjohjen e tyre për qëndrimin e ish-presidentit Uillson ndaj Shqipërisë në Lidhjen e Kombeve.

Muzeumet e Lefterit.

Dylbitë dhe kapelja e Çerçiz Topullit, bastunët e gdhendur të Idriz Gurit, potinat dhe pushka e Enverit, sende, armë, veshje, dorëshkrime, antikuarë, foto dhe dokumente origjinale me vlera të pallogaritshme, kanë qenë disa nga thesaret që muzeologu i njohur gjirokastrit, Lefter Dilo, grumbulloi disa dekada më parë. I ruajti me fanatizëm, duke mos pranuar madje t’i dorëzonte as në Muzeun Historik Kombëtar në Tiranë. Sende personale të përdoruara nga personalitete historike të periudhës së Rilindjes Kombëtare, periudhës së pas pavarësisë dhe monarkisë, të Luftës së Parë Botërore, të luftës së Vlorës dhe Luftës Nacionalçlirimtare, Lefteri kishte grumbulluar dhe i kishte ekspozuar në vitrinat e rreth 11 muzeumeve që ngriti në qytetin e Gjirokastrës dhe dhjetëra të tjerë të ideuar dhe ndërtuar prej tij në qytetet dhe fshatrat e Qarkut të Gjirokastrës. Se ku kanë përfunduar këto trofe dhe a i ka rënë ndokujt ndërmend të hetojë për to, për t’ia kthyer asaj pjese të historisë së cilës i mungojnë, në Gjirokastër askush nuk të jep përgjigje të saktë. Të gjithë ngrenë supet. “Nuk shkon eterniti në Kullën e Sahatit të Gjirokastrës”, mbaj mend që ishte një titull i një shkrimi të Lefter Dilos në ish-gazetën lokale “Pararoja” të qytetit. Ky “perandor muzesh” që e ktheu krejt Gjirokastrën në një muzeum të madh, nuk nguronte të kërkonte në të gjitha instancat ruajtjen e origjinalitetit të vlerave. Në një dosje që drejtoresha aktuale e muzeut të fundit të mbetur në Gjirokastër, zonja Teuta Kallajxhi e ruan me fanatizëm të madh janë të arkivuara dhjetëra letra dhe telegrame që Lefter Dilo i dërgoi në instancat e shtetit diktatorial, duke u bërë një mburojë e këtyre vlerave. Gjirokastra e njerëzve të dijes e diturisë nxori shumë mësues dhe në përjetësim të figurës së tyre, në kodrën historike, në vitin 1977, në muajin shtator u përurua Obelisku i Shkollës Shqipe dhe kompleksi muzeal kulturor kushtuar kontributit të këtyre “mësonjësve” të shquar të gjuhës e arsimit shqip. Në katër muzetë e bukura të këtij kompleksi, Lefter Dilo kishte ekspozuar qindra objekte, fotografi, dokumente e revista të shkollës së parë shqipe “Liria” dhe shoqërive kulturore patriotike. Për vite të tëra kjo qendër e rëndësishme historike u kthye në një vatër të edukimit patriotik të brezave të rinj. Tashmë nuk ka asnjë shenjë nga objektet muzeale të ekspozuara. Ka mbetur vetëm Obelisku i gurtë. Ndryshe nga emërtesa e sotme në strukturën administrative “drejtor muzeu”, në kohën kur ishte drejtor Lefter Dilo, emërtesa ishte krejt ndryshe “drejtor i muzeumeve të Gjirokastrës”, sepse ai ngriti shumë të tilla.

Miqtë e ngushtë të Lefterit.

Disa nga miqtë dhe bashkëpunëtorët më të ngushtë të Lefter Dilos ishin: Dhimitër Pasko, Aleks Buda, Lasgush Poradeci, Eqrem Çabej, Aleksandër Xhuvani, Dhimitër Shuteriqi, Petro Marko, Vedat Kokona, Nonda Bulka, Vangjel Koça, Jorgji Meksi, Muzafer Xhaxhiu, Moikom Zeqo, Dritëro Agolli, etj. “Në arkivin e tij kishte me dhjetëra letërkëmbime me të gjithë të sipërpërmendurit, letra që u dogjën bashkë me qindra libra dhe dokumente të rralla që ruante babai në arkivin e tij. Mbaj mend që kur vinte Petro Marko në shtëpi bisedonin dhe debatonin gjatë, edhe ‘zorrët e barkut’ i tregonin njëri-tjetrit”. Lefter Dilo ka kryer studimet e para në Liceun Francez në Korçë dhe më pas kishte bërë dy vjet shkollë të lartë në Francë dhe zotëronte në mënyrë të shkëlqyer gjuhën frënge, krahas italishtes dhe greqishtes. Sipas mësuesit pensionist, 80-vjeçarit libohovit, Qazim Zaimi, kontributi në fushën e muzeologjisë i Lefter Dilos ishte i madh edhe për këtë qytet. Sipas tij, ai ngriti dy muzeume të plota, një muze historik për Libohovën dhe një për Avni Rustemin. “Lefteri ishte nga të parët që hodhi idenë e vendndodhjes së varrit të Shanishasë, motrës së Ali Pashë Tepelenës dhe bashkëshorte e sunduesit të Libohovës. Ai më thoshte se njëri mes varreve mesjetare në lagjen Teqe të Libohovës ishte varri i Shanishasë dhe për herë të parë është vërtetuar dhe identifikuar në fillim të viteve 70 nga gazetari dhe historiani libanez, Menahem Begin, në prani të diplomatit shqiptar Misto Treska dhe historianit e muzeologut të njohur gjirokastrit, Lefter Dilo. Gazetari dhe historiani Menahem Begin, sipas tij, arriti të lexojë vetë mbishkrimin në gjuhën arabe në qivurin e varrit të Shanishasë, që gjendet edhe sot në mesin e varreve mesjetare të Libohovës. Në komentet e drejtuesve aktualë të shoqërisë “Vatra” të shqiptarëve të emigruar në SHBA, thuhet se në librin e tij, të botuar në vitin 1942, “Ligjëron Noli”, Lefter Lame Dilo thotë se Noli është një mik i “pandarë i idealit të pastër” për Konicën. Konflikti kishte shpërthyer me forcë “të mëdhenjsh” mes rreshtash, si ato të Konicës për ngjarjet e ‘20-‘24 dhe që më pas replikat mes dy idealistëve kanë vazhduar, duke ruajtur etikën e debatit. Prof. Muzafer Xhaxhiu, në artikullin e tij me titull “Gjirokastra feniks i ringjallur”, duke vlerësuar punën e tij shkruan: “Kam dëgjuar të flitet se muzeologu i shquar, Lefter L. Dilo, të ketë lënë dorëshkrim një vepër biografike për qytetin e Gjirokastrës, e cila nuk dihet se si dhe ku ka përfunduar. Tani që nga historia e madhe e qytetit të vogël me popullsi, i cili në vitin 1938, sipas një bisede me historianin Lefter Dilo, numëronte të regjistruar vetëm 9 mijë banorë, bashkë me ata që kishin marrë rrugën e kurbetit, tani që shumëçka na ka ikur nga duart, le të shpëtojmë atë çka është e shpëtueshme”. Lekëljotët në Pashallëkun e Janinës.Nga Miltiadh Muçi.Me emrin e Ali Pashë Tepelenës është lidhur pashallë ku i Janinës. Aliu lindi në vitin 1974, ndërsa shkallët e karrierës ushtarake i ngjiti pranë Veliut të Rumelisë, pasi kishte marrë për grua vajzën e Kapllan Pashës. Motrën, Shanishanë, e martoi me djalin e Valit, krushqi të bëra me pikësynime të qara, për të realizuar dhe lartësuar karrierën politike për pushtet.Me mposhtjen e Leklit dhe Hormovës, me fitoren kundër Ibrahim Pashës të Beratit, me arritjet e tjera të realizuara në një kohë të shkurtër, me goditje të befasishme dhe mjete të pakta, me dinakërinë e pabesinë që e karakterizonin, Ali Pashë Tepelena habiti jo vetëm jugun por gjithë Shqipërinë. Pas disa kurthesh ndaj Kurt Pashë Delvinës dhe zëvendësimit të Selim Mustafa Beut, për Aliun nisi karriera drejt Portës së Lartë.Me ndihmën e popullsisë vendase të Jugut të Shqipërisë dhe të veriut të Greqisë, Aliu vuri dorë mbi Sanxhakun e Janinës. Në vitin 1787, e zënë ngushtë me luftën kundër Rusisë, Porta e Lartë detyrohet të njohë si sundimtar të ligjshëm Ali Pashë Tepelenës. Tashti ai kishte synimet të krijonte shtetin autonom, dhe, për ta realizuar, nisi të zgjerojë vazhdimisht territoret e Pashallëkut. Më parë mori Skelën e Artës dhe më pas qytetin dhe fushën e Korçës. Qëndresë të madhe i bëjnë suliotët, të cilët qeverisnin mënyrë autonome, por edhe këta, pas dy dekadash, i mposhti me dredhi."Ali Pashë Tepelena vendosi t'u propozojë paqe suljotëve, me kusht që të dorëzonin në duart e tij 24 pengje, si garanci për respektimin e marrëveshjes që do arrinte, por propozimi do të ishte mashtrues. Të 24 pengjet drejtohen në ishullin e Liqenit të Janinës dhe me urdhër të kryepolicit të Aliut, që ishte Thanas Vaja, u çarmatosën".Por, çfarë ndodhi? Edhe këtu do të futet në veprim pabesia. Në ishull ndodhej një manastir, ai i Shën Pavlit. Një murg mori përsipër të ftojë suljotët në meshë, qëllimisht për t'i lënë armët e  tyre jashtë. Pengjet pranuan propozimin e murgut, i lanë armët jashtë dhe kryeulur u futën brenda duke  bërë kryqin me përkushtim. Veçse si pengje të çarmatosur.Në veprimtarinë e Pashallëkut, Aliu mbante pranë Këshillin ose divanin, me bashkëpunëtorë të zgjedhur  nga njerëzit më të afërt dhe më të aftët, midis të cilëve më i njohuri do të bëhej lekëljoti Thanas Vaja. Kishte edhe lekëkjotë të tjerë, luftëtarë dhe komandantë, sikurse ishte Janko Poga, të cilin e vendosi në krye të artilerisë. Një nga miqtë më të afërt të Aliut ishte edhe babai i Thanasit, i cili e kishte ndjekur nga afër dhe i kishte shërbyer me fanatizëm. Ai ishte ndër të parët lekëljotë që bashkëpunuan me Ali Pashë Tepelenën. Disa herë u plagos në luftrat e ushtrisë së Ali Pashës kundër ushtrive kundërshtare. Babai i Thanasit i qëndroi besnik Aliut deri në momentet e vdekjes së shkaktuar nga plagët e rënda të luftimeve më të fundit.Thanasi me Aliun kishin diferenca në moshë, mbi 22 vjet. Në këtë mënyrë kundërshtohet mendimi se Aliu dhe Thanasi janë rritur bashkë dhe kanë pirë  gjirin e një nëne. Kjo saktësohet nga mjeku anglez Holland, i cili, në kujtimet e tij, ndërmjet të tjerash shkruan: "Thanasi nuk ishte as dyzet vjeç kur e njoha me Aliun, që i kishte kaluar të gjashtëdhjetë e dy vjeçëtTë gjithë pjesëtarët e familjes Vaja ndodheshin shumë pranë Pashallëkut të Janinës. Dy nga katër vëllezërit Vaja i kanë shërbyer më me përkushtim, si miq e veprimtarë më të afërt Ali Pashë Tepelenës. Të gjithë ishin të shkolluar në kolegje apo fakultete të ndryshme të Evropës, por më i veçanti ishte Lluka, e me radhë Jani e Kristaqi. Edhe pse të shkolluar e intelektualë, ata u njohën nga bashkëkohësit si luftëtarë e trima që morën pjesë në beteja të ushtrisë së Pashallëkut të Janinës, dhe më pas në mbrojtje të kufijve të Greqisë kundra të huajve. Për Janin shkruhet se ka arritur të marrë gradën e gjeneralit,  ndërsa Lluka u vra në një nga betejat e luftëtarëve  grekë në Argos, ku mori pjesë si mjek e luftëtar.Lidhjet e Hysajve me Leklin dhe lekëljotët kanë qenë të hershme, me afrime dhe largime që vareshin nga interesat reciproke, të cilat disa herë kishin kaluar në konflikte me armë. Në vitet më të fundit ata u bashkuan për interesa të larta të perandorisë, për krijimin dhe forcimin e shtetit të pavarur nga Perandoria Osmane, për ta shtrirë pashallëkun e Janinës në veriun dhe jugun e tij, kudo që ndodheshin toka të shqiptarëve, por Aliu nuk mundi ta realizonte për gabime të pashallarëve të tjerë, si ai i Shkodrës.Ali Pashë Tepelena, i tradhtuar nga djemtë, nipat dhe disa bashkëpunëtorë, kuptoi në vitet e fundit të jetës se e kishin gënjyer, por luftoi deri  në vdekje, ndërsa kokën ia çuan Sulltanit. Vasiliqia, gruaja e tij 22 vjeçare, bashkë me vëllanë Simon, u shoqëruan nga besniku i Vezirit, Thanas Vaja, lekëljoti, të cilët përfunduan në Stamboll për të  kaluar jetën plot peripeci pranë Patrikanës së Kostandinopojës. "Njeriu më intim dhe ndoshta më besniku në tërë radhën e njerëzve që i qëndruan dhe i shërbyen për vite e vite me radhë, në orët e ditët e sulmit dhe të lavdisë, të dëshpërimit, vetmisë, pikëllimit, gjer në grahmat dhe belbëzimet e fundit të Pashait të Janinës, ishte djaloshi nga Lekli i Tepelenës, Thanas Vaja".Thanasi, pas disa vitesh plot mundime, me shumë  vështirësi e përpjekje, do të kthehet në Greqi, për të mbyllur sytë në vitet e fundit të jetës së tij në Janinën aq të dashur për të, pas vendlindjes, Leklit  LIBËR QË I BËN KRENAR LABOVITËT. Mendime rreth librit të Fedhon Meksi: “Labova e Madhe dhe labovitët – gjurmime në vite”.Nga Odhise Porodini.Me librin e ri “Labova e Madhe dhe labovitët – gjurmime në vite”, autori Fedhon Meksi,  ka vendosur një gur të rëndë, jo vetëm në themelet e historisë së Labovës e krahinës së Rrëzës, por edhe më gjerë,  në historinë e Shqipërisë në tërësi.Autori, bazuar në një trashëgimi të pasur kërkimore nga studiues shqiptar dhe të huaj, ka nxjerrë në dritë figura të shquara labovitësh të shekullit të XIX-të, të cilët kanë qenë personalitete, para rilindës, rilindës, dijetarë, iluministë, mësues e luftëtar; mjeshtër të penës e të pushkës, të fjalës dhe burrërisë, të politikës, shkencës e biznesit.Figura të tilla labovitësh,  që shtjellohen në këtë libër, janë ato të : Vangjel Meksit, përkthyesit të Dhiatës së Re; Vangjel Zhapës, bamirësit të madh dhe protogandist i futjes së gjuhës shqipe  në shkollat e asaj kohe; Apoostol e Dhimitër Meksi, intelektualë të shquar, folklorist dhe studiues të gjuhës dhe kulturës popullore shqiptare; Nane Panajot Meksi, mësuesi i parë i shkollës shqipe të Labovës, së bashku me Vasil Konomin; politikani Petro Meksi, komisar i Lidhjes së Prizrenit; Jorgji Meksi, gazetari revolucionar; Kristo Meksi, veprimtar i shquar në kolonitë shqiptare të Rumanisë, si dhe Vangjel Meksi, njëkohësisht edhe babai i autorit, i cili me hulumtimet e tij të thella, la si trashëgimi të pasur  historike, librin “Labova në shekuj”.Në se për disa nga  figurat e mësipërme historiografia shqiptare nuk e ka thënë ende fjalën e saj, shpresojmë se pas botimit të këtij libri, i mbështetur në dokumente të shumta dhe të besueshme arkivore, këto personalitete të zënë vendin që meritojnë në galerinë e figurave të shquara shqiptare.Pasi të përfundojë së lexuari këtë libër, çdo labotit do ta ndjej veten krenar për origjinën e shquar të tij,  e njëjtë me atë të personaliteteve të mësipërme.  Libri i  Keno Totit, një këngë për Labovën dhe labovitët.Në këtë libër kujtimesh, që Kenua u le të dashurve të tij, miqve e dashamirësve që nuk janë të paktë, lexojmë me endje, qeshim me shpirt dhe vihemi në mendime për bëmat që ka jetuar, stisur, kurdisur e qëndisur,  që në vegjëli e tani në pleqëri,  edhe me shume ky njeri. Ata që e njohin pak,  nuk do t'i besojnë, do t'i marrin lehte e hergjele,  si të stisura, por të tjerët dhe këta janë me të shumtët do të thonë që Kenua është treguar i kursyer në molloisjen e bëmave të tij. Ka edhe një kategori, përfshi këtu familjen, te afërmit dhe farefisin, Rita (e shoqja) qe i dine mire e me mire hyneret e Kenos, se ua ka "plasur" buzën me gjykimet e veprimet e befasishme dhe ekstravagante, i ka vënë në marshim me itineraret e gjate qe i ka përshkuar dimra e behare, në vapë e llohë,  në ditë të kremte apo të lëvruar , afër apo larg Tiranës, në Labovën e bukur, në Rrëzë, e Lunxhëri, ne singjeni e jo në singjeni .... kudo ku jetohet, gëzohet e festohet një tradite, këndohet një kënge e hidhet një valle, kudo ku gjallëron ende tradita e vyer popullore për të cilën "vdes e ngjallet" prapë Keno Toti....Në këto evenimente të shquara Këno Toti nuk është thjesht një sehirxhi, por është protagonist, arkitekt që i nxit, organizon, u jep jete e bukuri, duke kënaqur veten dhe gjithë të tjerët, me brilantet e kulturës tonë popullore. Rrofshin e u shumofshin dashamirësit dhe mallkim atyre që e shohin vëngër e si të dalë boje trashëgiminë! ...Pata fatin që librin e Kenos e lexova në dorëshkrim. Ma dha jo me ndrojtjen e një fillestari,  por me modestinë e një njeriu të sinqertë që pret ndonjë vërejtje apo mendim. Vërejta dhe u mrekullova,  që në tregimin e jetës së tij,  ky njeri nisej e mbaronte me të mirat e të bukurat e jetës, me të priturat e të papriturat dhe të gjitha i kapërcente lehtë, me humor e gëzim. U binda që i tillë ishte brumosur dhe i tillë do të mbetej deri në fund. Do t'u mbeten ne mend bëmat kuptimplote te Këno Totit. Do të qeshni e gëzoni dhe në jo pak raste do ta kemi zili Keno Totin për jetën e shpenguar plot bëma me hire e lezet.Urime i dashur Keno! Sa te rrosh keshtu vazhdofsh!      Kleanth Dedi. Ligjërimi i kroit të   Labovës. Marë nga libri i Këno Totit “Kujtime nga jeta ime”.                                Një nga vendet që s’ më del nga mendja,  është kroi i fshatit tim, me një ujë të kulluar dhe kurues, që dikur rridhte nga 7-8 sulina.  Sa herë që   e vizitoj atë “bukuri”, qëndroj i mrekulluar, i mbështetur në një shkop, që s’e heq kurrë nga dora. Paksa i përkulur, gjysmë i magjepsur,  flas me kroin. I  lutem të më kujtojë fëmijërinë time. Dhe ai më tregon e më pyet: - Këno!... Këno, erdhe prapë ti, more i uruar?!  Po tani që je plakur dhe në Labovë s’ke njeri, ç’do more katran? Në Tiranë ti i ke të  gjitha të mirat dhe  vjen këtu  e fle tek shtëpia e babait,  që s’ka as  dyer e xhama. Fle në mes të erës e të ftohtit, pa shtresë e mbulesë, me dy batanije e  një dyshek të vjetër, herë i ngrënë, herë i pa ngrënë e shumë herë pa dritë e me qiri.  More Këno, je mirë nga mendja, se këto që bën ti, s‘i bën njeri?!            Pastaj kroi, ndalon ligjërimin me mua e fillon ligjërimin e tij shekullor, duke kënduar atë këngën e tij nanuritse, që s’mbaron kurrë. E, duke i ardhur keq për pamjen time të shastisur e të hutuar, më drejtohet përsëri:  - O,  Këno, të kujtohet,  kur  mblidheshin këtu, burrat e fshatit e gjithë kurbetllitë. Me seriozitetin e politikanëve dhe parlamentarëve,  bënin politikën e shtetit. Se  ata ishin të gjithë avokatë e arsimtarë. Të veshur me ato kostume të shtrenjta e qostekë të artë, diskutonin me aq zjarr për vendin... I mban mend, apo jo? Se ti ke qenë paksa  i vogël atëherë. Dhe unë i përgjigjem si një nxënës i klasës së parë: - Posi nuk më kujtohen, i dashur krua. Më kujtohet Xha Qirko Rexhi, Pano Ciko, Sokrat e Qirko Hoda, Tole  Fane, .. Më kujtohet: Çoki Toti, Niko e Miho Gjika, Xhovo Miha, Sotir Noçka, Sokrat e Gaqe Meksi, Sofo Nare, Telo Voda, Niko Nika e shumë e shumë të tjerë. Pothuajse të gjithë...-  Po, ke harruar disa more bir. Po, pa më thuaj,  çfarë bënit ju, aty, mes tyre? - E çfarë mund të bënim ne? Në radhë të parë rrinim urtë, se përndryshe na ndiqnin. E pastaj mezi prisnim të  vinte Pano Prifti, e ata, t’ia  fillonin këngës e të vazhdonin ashtu me orë të tëra, aty ulur mbi gurë, deri sa na ftoheshin prapanicat... Kur ktheheshin bagëtitë,  ju thërrisnim dhive me emra, e ato vinin e na lëpinin duart.. - Ashtu është”... Mirë, mirë, po kë tjetër prisnit juve?  Hë de, fol! Nuk zinit  pusi për ndonjë thëllëzë? -  E, po,tani,- unë vura buzën në gaz,- se pa gjë nuk kishim qenë.....- Po ç’ kujtohet ndonjë gjë tjetër, more bir?.. Se të  shoh  pak, të mërzitur!- Ah more krua,  sikur të kishe gojë e të flisje! Sa nuse të bukura ke pritur, që kanë mbushur ujë, sa njerëz ke përcjellë, sa njerëz me turbekuloz ke shëruar, të ardhur në gradën e fundit,  nga Greqia, Turqia, Rumania, Amerika apo Australia,   dhe me të pirë ujin tënd, ua ka pastruar mushkëritë. I shërove e pastaj  i dërgove përsëri nëpër kurbete. E,  disa u kthyen, e disa nuk  dihet ku i kanë . kockat- More Këno, në këtë vend , që ti ke bërë zakon të rrish, a të kujtohet se kush ulej? - Po, si jo.  Ulej gjithmonë baba Çiçi, rojtar i ujit. Vinte e komandonte ujin e fshatit. Ishte burrë me humor e bënte edhe  disa punë të tjera: qethte burrat , ishte psalti i kishës, pa ishte dhe këpucar... E çnuk bënte ai?! Kur ndonjëri e donte më shumë ujin, baba Çiçi, i thoshte me humor:”Hë mor djall, s’u ngope? Vajte 4 orë, do ta heq tani.” Por,   ndonjëra,  që e donte akoma ujin,  i lutej:” Aman,  Niko, ma lër  dhe pak, se nuk është ngopur tamam.” E,  kështu vazhdonte shakaja. Ai që thoshte, do ta heq, e tjetra, mbaje dhe pak, ndërsa ne   qeshnim fshehurazi.  BabaÇiçi    -   Mirë more Këno, po ndonjë gjë tjetër,  ç’të kujtohet? Sepse tani je  75 vjeç e me sa po shikoj paske  rrjedhur paksa si shumë. Pa hë,  më trego!  - Po, ja, këta lisat... Sikur të kishin gojë ata lisat e plakur aty afër e të flisnim.  Sa gjyqe janë bërë aty, sa vendime janë marrë  nën hijen e tyre, sa dhëndurë e nuse kanë parë, sa ushtarë  e luftëtarë, që iknin në drejtime e shtigje të panjohura ... në kohë luftërash flas!...Mbasi më qerasi me ujin e tij të ftohtë, më uroi që vija kaq shpesh, kroi më tha: --- Me  sa shoh,  e paske rralluar ardhjen. Por e kuptoj,  se je plakur ca dhe zemrën s’e, ke më si më parë. Por,  bën mirë të më bësh ndonjë fotografi e të më shohësh atje në Tiranë e të çmallesh!...- Fotografinë do ta bëj! Do të  shoh e do të çmallem atje në Tiranë. Por, këtu do të më kesh prapë, sapo të gjej rastin. Mirë u pafshim i dashur krua!.  Mbledhje  e Kryesisë së Degës së Tiranës.   Më datën 5 qershor 2010, u zhvillua mbledhja e Kryesisë së Degës së Tiranës, ku përveç drejtuesve të kësaj dege, asistonin edhe Zv. Kryetari i Shoqatës, Odhise Porodini, si dhe Sekretari i Përgjithshëm, Sofokli Duka.Në këtë mbledhje u analizua puna e bërë dhe realizimi i detyrave për aktivitetet e gjashtëmujorit të parë të këtij viti, duke e vënë theksin në kremtimin e 100 vjetorit të shkollës shqipe të Labovës. Problem i veçantë ishte ai i abonimeve në gazetën “Odria”, i cili në këtë vit është më keq se në vitet e mëparshme.Nga kryesia u analizua edhe forma e patronazhit të anëtarësisë së shoqatës, me qëllim që ajo të jetë më funksionale. Në këtë kuadër u vendos që Kryesia të riformatohet, duke u zëvendësuar ata që janë ndarë nga jeta dhe që kanë pasur një rol parësor në funksionimin e degës. U vendos që Foni Koço Miha të jetë Zëvendëskryetar i Degës, ndërsa Vasil Pilo Meleqi, anëtar i Kryesisë. Po kështu u vendos, që në të ardhmen puna e kësaj dege të organizohet mbi bazën e njësive administrative të Tiranës, ku për çdo njësi do të ketë nga një koordinator të kryesisë, të cilët do të jenë njëkohësisht edhe anëtarë të kryesisë së D          egës. Objektivi  kryesor i punës së tyre, do të jetë ri evidencimi i anëtarësisë dhe bashkëkrahinasve sipas qendrës së banimit, si dhe organizimi i sistemit të komunikimit. Sugjerojmë që kjo mënyrë organizimi të aplikohet edhe nga degët e tjera të shoqatës. Kryetari i Degës së Tiranës.Këno Toti.   Nderim për aktorin e humorit Gaqi Vishi. Prof. Birçe Hasko. Kur aktori i mirënjohur i Estradës se Vlorës, Gaqi Vishi ishte ne kulmin e krijimtarisë si aktor, unë isha ne mature, ne shkollën e mesme pedagogjike "Jani Minga". Mosha jone ne atë kohe, Estradën e qytetit e kishte si majën e Olimpit. Aktoret e Estradës: Gaqi Vishi, Leka Kruta, Myqerem Ferra, aktorja Evgjeni Shtrepi, si dhe mjeshtrat e këngës qytetare vlonjate bashkëkohës: Reshat Osmani, Meliha Doda e Kostandin Thana, kishin ne ato kohe një autoritet artistik absolut. Ata, kur njerëzit i takonin si ne qytet dhe ne fshat, i shikonin si te pakapshëm, si perëndi. Ne treshen e aktoreve: Vishi, Kruta, Ferra, Gaqi ishte aktor me këmbe ne toke. Ai kishte një spontanitet për t'u admiruar, kishte një angazhim aq serioz ne skene, sa kur shikoje rolet, te dukej se ai kishte një hall te vërtetë jetësor. Duhet pranuar se Gaqi kishte vendin e vete te pazevendesueshem brenda treshes Ferra, Kruta, Vishi. Ne rolet dhe fizionominë e artit skenik te Vlorës, këta te tre plotësonin njeri-tjetrin, siç Benin edhe treshja e këngës qytetare vlonjate: Osmani, Doda, Thana. Treshja e aktoreve te humorit te Vlorës kishin secili individuali-tetin e vet e ne te njëjtën kohe kishin edhe individuali-tetin si treshe. Ata veç. te tjerave kishin edhe një shoqëri qe i bënte ziliqare te tjerët. E kisha pare shpesh Gaqin tek interpretonte rolin e fshatarit, oficerin e huaj, njeriun "leshko", pijanecin, dallkaukun, servilin, prepotentin dhe gjithmonë rolet e tij linin gjurme, kishin kripen e humorit te tyre. Gaqi Vishi dhe aktoret e humorit te Vlorës e bene skenën shterpi te tyre, një jete te tere ata i shërbyen artit shqiptar. Si ne skene dhe jashtë saj, Gaqi ishte burim i pashtershëm humori, barcaletash, ato i tregonte me një natyrshmëri dhe spontanitet, duke shpalosur edhe mjeshtërinë e tij aktoreske. Kur mësova se Artisti i Merituar Gaqi Vishi ishte kunat me Artistin e Merituar Mihal Stefa, ne biseda me Mihalin mësova edhe me shume për jeten dhe rolet e Gaqit.Gaqi Vishi një jete te tere lozi aq shume role sa qe u be një nga aktoret e dashur dhe te mirënjohur te publikut vlonjat dhe me gjere, prandaj ai do te nderohet gjithnjë.  Niko Gjoni  ZGJIMI I NJE FESTE Një ëndërr me Ben qe te zgjohem herët ne mëngjes dhe te me kujtoj bisedat me babin tim shume vite me pare. Hap kanatën e dritares dhe ajri i laget me freskon edhe me tepër kujtesën.           - Gjyshi yt, babai im, Dhmitri,  para tetëdhjete e ca vitesh u mor me tregti dhe për fatin e tij te mire, i eci mire....shume mire. Banoi disa vjet ne Shtetet e Bashkuara te Amerikës dhe fitoi shume. Investuan ne Turqi duke hapur një hotel, bashke me te vëllanë. Nuk dolën pa gjë dhe aty. Mirëpo shpirtin e kishin ne Greqi, si te krishtere. Mua me futen ne disa konkurse dhe a e dini se ç’fare fitova ? Shkollën fetare. Nga zëri im ne konkurs, pothuajse u mahniten te gjithë. Me këtë fillova te bej rite fetare dhe te dallohem nga shokët e mi. Shkollën e vazhdoja ne Greqi dhe isha shume mire me mësime. Pushimet e verës i kaloja ne Shqipëri, ne shatin Lekel, ne Tepelene. Dy shokët e mi te shkollës kishin dëshire te shikonin fshatin tone. U kisha folur disa tregime   për bukuritë natyrore dhe ata ishin kureshtar ta njihnin. Me pyeten: -         A ka kishe aty? -         Po, u thash, -dy shokëve te mi, Jorgos dhe Janit. Prifti i kishës ka mbaruar shkollën ne Amerike me Fan Nolin. Prifti i fshatit tone quhet At Gjergj Suli. Ai është dhe poet edhe mësues. E do i gjithë fshati se është i gjindshëm. Shokët e mi gjate verës erdhën ne vendlindjen time dhe u priten siç e ka zakon shqiptari te prese miqtë e sidomos kur behet fjale për te huaj. U mbajt një meshe për mirëseardhjen e tyre. Mbasi mbaroi mesha, prifti shtroi një dreke ne sheshin e Cikurit. Me shokët e mi nga bashkëfshataret dhe miqtë u bene shume foto. Për ato dite qe ishin miq tek ne u bene miq dhe për shume sofra lekliote qe i priten me zemër te pastër si vëllezërit e tyre.  Pas pak ditësh ne shtëpinë tone erdhi Niko Duri. Ai i dha mamasë një qese me flori nga babai Dhimitri nga Greqia sepse do t'i duheshin për shpenzimet për atë kohe qe kishim dy shokët e mi greke si miq ne shtëpi. Me shokët e mi shkova dhe ne Gjirokastër. Ata mbeten te habitur me kalanë ne malin Golik. Rolin e ciceronit e bënte Gjergj Suli qe fliste greqisht. Dreken e kaluam ne atë lëndine te bukur, me erën e trëndelinës. Luajtëm dhe futboll. Bashke ia morëm dhe këngës labe. Ne te perënduar te diellit, nisem te zbresim poshtë ne fshat. Dy shokët e mi grek u takuan me barinjtë e tufave me dele. Këmborët tundeshin dhe tingujt e tyre përcilleshin duke a përhapur e kapërcyer gardhet e shtëpive. -         Është një natyre shume e bukur!  Ke te drejte te flasësh për ketë, me tha jani. Ditën tjetër u ngritëm herët dhe shkuam ne lume. Pilo Muçi na mblodhi, dhe na tha te mos ndaheshim asnjëherë nga njeri-tjetri. Me vete kishim marre grepat, rrjetat, tiganin , vajin dhe disa ushqime. U lame ne lumë, tek pellgu i madh. U hodhëm dhe nga shkëmbi me salto. Te tjerë Benin not. Ne mesdite nenat dhe motrat tona zbriten aty për te drekuar bashke. Cicërimat e zogjve krijonin një korr te mrekullueshëm qe na shoqëronte ne çdo moment. Aty ne breg një grup vajzash te reja këndonin. U shtrua dreka: lakror me dyzetë pete me mish, këmbëkuqe, laripote, speca te mbushura, pula te pjekura. Pjatat ishin te mbushura plot e përplot. Ishte përgatitur dhe ëmbëlsira tradicionale,qe ne prisnim ta hanim. Dy miqtë u kënaqen shume dhe nuk nguronin te pyesnin kur ndonjë gatim u pëlqente. -         Ne darke, do te gatuajmë peshk,-  tha Pilo Buçi.-  Do ta pjekim me saçin e babait te Miltiadh Muçit, Mihalit. Barkun ia mbushëm me arra, erëza, oriz italian dhe e shuam me vere bordoje franceze. Nga Tepelena dy shokët e mi grek u shkruanin prindërve për ditët e bukura qe po kalonin.:..."Jemi te lumturuar me natyrën e Tepelenës, me njerëzit dhe mikpritjen qe na kane bere. Jemi si ne Parajse. Te gjithë urojnë për miqësinë Shqipëri-Greqi. Sheshi i Çikurit është zbukuruar si për Pashke. .Për dy djemtë grek u bene dhurata nga me te ndryshmet nga familjet lekliote. Erdhi dhe dita kur dy miqtë do te ktheheshin ne Greqi. Niko Duri, Pilo Muçi dhe disa te tjerë qe ne orët e para te mëngjesit, pa lindur mire dielli sollën kafshët dhe i ngarkuan bagazhet e miqve greke. Mëngjesin ata e hëngrën te hipur ne kalë për tu nisur herët. Udhëtonin hipur mbi kuaj dhe sodisnin natyrën. Tek ura e Leklit ndaluan dhe ulen bagazhet. Priten autobusin e linjës qe te çonte ne kufi. Ai nuk vonoi. U larguan me kujtimet me te bukura për ato dite qe ishin miq ne Lekel. Pas kësaj miqësia mes tyre forcohej. "Ishim bashke, tregon babai, deri ne përfundim te Institutit fetar arsimor dhe ne mbrojtje te diplomës. Dita e diplomimit ne Greqi ishte me shume emocione për te gjithë. Unë dëshiroja qe diplomën ç’ja tregoja sa me pare mamasë qe ishte, ne Shqipëri. U nisa pa dëshirën e babait qe me kundërshtonte shpesh, me ahosh te mos udhëtoje sepse kishte frike për fillimin e luftës se dyte botërore. Ne rruge tokësore ishte e pamundur te udhëtoja dhe zgjodha atë detare, si e vetmja mundësi. Babai beri, ç’bëri dhe me përcolli deri tek porti. Unë iu drejtova tragetit qe nisej për ne Shqipëri.  E kisha vendosur. Me kish marre malli për nenën, për motrat. Sirena e vaporit po uturinte fort dhe pas pak shkallet e vaporit u ngritën. Babai mbeti atje si statuje. Nuk kishim bere me shume se dyqind metra kur vura re se si babai hoqi kapelën republike nga koka dhe po e tundte ne ajër, ne shenje përshëndetje. E përqendrova shikimin tim deri sa mu hoq ajo pamje nga sytë. Udhëtova mbi det disa ore. Zbrita ne Shqipëri ku ishte një kaos i vërtete. Ushtare te shumte kalonin neper rruge. Kudo mes njerëzve dëgjoje se do te fillonte lufta. Ditën e trete dola ne rruge për t'i postuar një letër babait, por ndodhi e papritura. Patrulla ushtarake na arrestoi ne rruge, mua dhe disa moshatare. Na mblodhën ne një garnizon. Ishte e qarte. Do te na nisnin urgjent ushtar. Bëme foto, certifikatat, na veshën me uniforme dhe na hipën ne kamionë te mëdhenj. Mua me caktuan, ne Morine, Kukës si roje kufiri. Ishte dimër dhe bënte shume ftohte. Kushtet ishin shume te keqa, por nuk thoshe dot një fjale. Ne ato momente me kujtohej babai qe e kundërshtoi ardhjen time ne Shqipëri. Por gjithçka ishte tashme ndryshe. Dëgjova komandën: Ne sup arme, pranë këmbës arme!...Iu afrova një oficeri dhe i thash:"Nuk di pse me kane sjelle ushtar. Unë kam mbaruar shkollën dhe nuk duhet te bej ushtri.. -                  Zbato urdhrin!  Ketë bën mire te dish! Është urdhri i Naltmadhnisë, a e kupton? Me kujtohet nata e pare ne kaparon. Me parafytyrohej im atë me kapelën e republikës ne dore qe e tundte ne ajër duke me përshëndetur. Kaluan vitet dhe unë e përfundova ushtrinë. Bashke me nenën e dy motrat u sistemuam ne Tirane. Pas viteve te tjerë u martova, duke qene i kushtëzuar te "harroja", Greqinë, babanë, shokët. Nga martesa linden dy djem dhe dy vajza. Lufta mbaroi por vështirësi te tjera, te mëdha na prisnin. Korrespondencën me Greqinë e bënim me ane te Amerikës, sepse marrëdhëniet me Greqinë u prishen. Babai na shkruante shpesh se ishte i sëmure dhe kurohej here pas here ne spital. Malli për ne ishte i madh. Pasi i dërguam foton tone familjare, ai u gëzua shume. Kështu i vazhduam letërkëmbimet deri ne gjashtëdhjetë e treshin e derisa babai ndërroi jete. Vinin shume njerëz ne shtëpi , ngushëllonin Dhespinen dhe ne te gjithë. Si te gjitha festat fetare dhe jo fetare qe festoheshin ne shtëpinë tone, festohej dhe Shën Dhimitri. Djali i madh, Kostandini, ia vuri emrin djalit Dhimiter. Te gjithë u gazuam, por me shume mamaja. Rreth viteve shtatëdhjetë e dy u vendosen marrëdhëniet me shtetin fqinj, Greqinë. Ambasada greke ndodhej ngjitur me shtëpinë ku banonim ne. Sa here qe kalojmë pranë kangjellave te ambasadës, me kujtohet babai, shokët e shkollës dhe vitet me te bukura te jetës sime. Kujtime ku ndërthuren lidhje shumë te forta shpirtërore. Erdhën dhe vitet e fitores se demokracisë ne vendin tone. Gjërat ndryshuan për mire. Secili mendon për ekonominë sipas aftësive dhe specialitetit. Hapem një dyqan optike. Klientë te ndryshëm vinin por edhe nga shume përfaqësi te huaja. Një mëngjes prilli, hapet dera e xhamte dhe hyn një nga përfaqësia e Ambasadës greke:-Kush është Nikua? - Unë zotëri. Ai afrohet dhe pasi me shtrëngon dorën me thotë: -                     Babin ta quajnë Theodhos, mamanë Sofia..Pastaj me përqafon. Pas kësaj rasti e dha qe te përshëndetem dhe te njihem me ambasadorin, zotin Kostandinos Kokosis, i cili ka emrin e vëllait tim te madh. Ndihesha mire qe miqësia po ripërtërihej. Erdhën Krishtlindjet. Me uruan nga personeli i Ambasadës greke me një kartoline dhe shishe Metaxa. Unë i dhurova Ambasadorit librin tim te pare me tregime: "Telefoni i Hallës". Ishin çaste emocionuese.-         Lidhja jone si familje nuk fillon këtu, zoti ambasador, por është e hershme dhe ne jemi vazhdimësia e saj e pandare...Një ftese me rastin e festes se pavarësisë se Republikës se Greqisë na erdhi ne dyqanin tone te optikes. Unë me vajzën time te madhe, Megin, zbritem nga shtëpia dhe marrim taksi për te shkuar ne vendin e festes. Rrugës mu kujtuan shume ndodhi dhe ngjarje te një te kaluare ende te pashkruar, por te jetuar nga prindërit e mi, nga gjyshi dhe te hershmit e fisit. Ne hyrje, personali i Ambasadës, i kryesuar nga vete ambasadori. Pardesytë i vendosem ne gardërobe dhe hymë ne salle. Kamerieret na servilen pijet me tabaka. Morëm nga një ode dhe prej aty u futëm ne sallën e ndriçuar bukur. Ne çdo tavoline ishin vendosur qirinjte e ndezur duke i dhëne ambientit një pamje paksa romantike. U takuam me te njohurit tanë. Bëmë foto me te gjithë. U bene njohje te reja duke krijuar te reja miqësi. Ishte një feste qe zgjonte kujtime te shumta ne kujtesën time. Te mos dimë çfarë ngjarjesh kane ndodhur para nesh, është njësoj sikur te mbetemi gjithmonë fëmije. Unë duket se duke zbuluar me shume për gjyshërit dhe fiset tona, po rritesha duke qene i frymëzuar dhe i sigurt mes miqve te mire.  Një këngë dashurie për Thoma Notin.Arben Duka. Si ta zë e ta bitis, Qaj,  o gur’ i Luarisë, Qaj e ulërimën nis, Qaj se u këput një lis! Qaj se iku Thoma Noti,Apo t’u mbarua loti?!Iku Thoma Noti, iku, Kandilen jeta ja fiku! Qaj e qaj e qaj me lot,Se më nuk e ngjallim dot,Qaj e qaj e qaj me lot,Më s’do kemi Thoma Not! Jemi plot të tjerë të gjallë, Por Thomai ishte i rrallë, Burrë i rrallë që ç’ke me të, Si Thomai s’lindin më! S’lindin më për shpirt e zemër, Mirësinë kishte për emër, Mall të ri e mall të vjetër, Labovën dhe s’kishte tjetër!... Sa e deshte  jetë – zezën, Sa e urrente varrezën.Sido që të bëjmë! Kot!Fatin s’e ndryshojmë dot! Nuk do sosi kurrë kjo zi,Ca më pas e ca tani, Një nga një do vijmë aty, Tek ty, o Thoma, tek ty! Priti Thoma Noti priti!Trëndafil t’u bëftë shpirti, Trëndafil nga më të rrallët,Për aty e për të gjallët! Luari moj Luari, Ti gjithmonë do jesh aty,Ne të gjithë do  tretemi,Shpirtëra do  mbetemi!... Shkruar ditën e përcjelljes së Thomait.23 qershor 2009.               Dy ninulla nga Jeta Suli. Për mbesën. Tir-tir- tir, moj tir-tir-tir,Një lule këtu ka mbirë, Bijë e nënës, Angjelinë, Zëmër-o, pse s’e mbyll synë?Ty të ka nëna sorkadhe, Më ke ardhur nga ato male, Fli të rritesh përmbi shoqe, Mbi të bukurat lekëlote!... Për nipin. Tarnana, mor tarnana, Lum nënoja që të ka, S’dua togun me paraPor Thanasin, zog me krah!Rritu, bëhu plak me mjekër, Të gëzosh atje në Lekël, O Thanas, fli, mbylle synë, Se vjen gjumi nga Lekli ynë!     Këngë Nga Labove e Madhe, Gjirokaster, 1947 C'M'U QEPE SEVDA C'M'U QEPE!

C'm'u qepe, sevda, c'm'u qepe,
dalkadal' e me lezete.
Kondo palla me surete!*
Palla me gajtane shume,
Vito, c'me hodhe ne lume!
Ja dis ti, ja te des une,
te dy bashke s'rrojme kurre,
se kemi kusure shume!
Keto kusurete tona
s'kane te sosur akoma,
leshojne lule te njoma.**
Kusure, a mos u soci,
u befshi sa mos u njoci!

(*) E krahason vajzen me nje palle te bukur, qe te kishte fytyre ("surrete"), palle qe do ta vrase.
(**) Perterihem.

. . .

C'KAM DY NET E SONDE TRI.

C'kam dy net e sonde tri,
kam rene ne silloi
vetem-o per nje njeri,
per thellezen ne kuvli,
qe kendon turli-turli,
kendon e njeri s'e di.
Pa mba vesh, venetike,
pa mba vesh edhe degje,*
vish e cvish xhoken e re,
vasiliko nder barce.**

(*) Degjo -- per rime.
(**) Bahce -- borzilok ne kopsht.

. . .

BEJKE C'TE KAM SILLOINE.

- Bekje, c'te kam silloine,
qysh do me shkosh me jetime?*
- Si guri ne rrukullime,
si gume ne manastire!
- Rrobat ne karcelle rrine,
vishi, bejk', e prishe zine,
se tyj femija t'u rrine;
te tundesh kur merr avlline,
ment e kokes me ikne!

(*) Gruaja, se ciles i drejtohet ai qe e do, ka mbetur e ve, pra do ta kete te veshtire t'i rrite vetem jetimet e saj; te martohen te dy.

Te recituara nga Urania Malo.__________________
trendafila manushaqe
ne dyshek te zoterise tate
me dhe besen e me ke
dhe shega me s'me nxe Ndryshuar për herë të fundit nga Leila : 08-10-2004 më 23:26. Mbledhje  e Kryesisë së Degës së Tiranës.   Më datën 5 qershor 2010, u zhvillua mbledhja e Kryesisë së Degës së Tiranës, ku përveç drejtuesve të kësaj dege, asistonin edhe Zv. Kryetari i Shoqatës, Odhise Porodini, si dhe Sekretari i Përgjithshëm, Sofokli Duka.Në këtë mbledhje u analizua puna e bërë dhe realizimi i detyrave për aktivitetet e gjashtëmujorit të parë të këtij viti, duke e vënë theksin në kremtimin e 100 vjetorit të shkollës shqipe të Labovës. Problem i veçantë ishte ai i abonimeve në gazetën “Odria”, i cili në këtë vit është më keq se në vitet e mëparshme.Nga kryesia u analizua edhe forma e patronazhit të anëtarësisë së shoqatës, me qëllim që ajo të jetë më funksionale. Në këtë kuadër u vendos që Kryesia të riformatohet, duke u zëvendësuar ata që janë ndarë nga jeta dhe që kanë pasur një rol parësor në funksionimin e degës. U vendos që Foni Koço Miha të jetë Zëvendëskryetar i Degës, ndërsa Vasil Pilo Meleqi, anëtar i Kryesisë. Po kështu u vendos, që në të ardhmen puna e kësaj dege të organizohet mbi bazën e njësive administrative të Tiranës, ku për çdo njësi do të ketë nga një koordinator të kryesisë, të cilët do të jenë njëkohësisht edhe anëtarë të kryesisë së D          egës. Objektivi  kryesor i punës së tyre, do të jetë ri evidencimi i anëtarësisë dhe bashkëkrahinasve sipas qendrës së banimit, si dhe organizimi i sistemit të komunikimit. Sugjerojmë që kjo mënyrë organizimi të aplikohet edhe nga degët e tjera të shoqatës. Kryetari i Degës së Tiranës. Këno Toti.  Sado vite të kalojnë, Thoma Notin do kujtojmë!Më  datën  22  Qershor  mbushet  një  vit  nga  koha   kur  pushoi  së  rrahuri   zemra   e  Thoma  Notit, e  shokut  dhe   mikut   tonë të  shtrenjtë  e  të  pa  harruar, i  cili si  një  ndër   themeluesit  e  shoqatës  tonë  dhe  njëkohësisht   kryeredaktor   i  gazetës  “ODRIA”  për rreth   dhjetë vjet,  dha  një  kontribut  të  rëndësishëm   në  lëvrimin  e  vlerave  më  të  mira të  Labovës  dhe  në  tërësi  të  krahinës     së   Rrëzës.S’ka    dyshim  se  një  ditë  çdo  njeri  largohet   kjo  botë. Por, lum  ai që lë  pas  një  emër    të   nderuar,  një  trashëgimi  vlerash! I  tillë  ishte  edhe   Thomai, një  labotit  i  thjeshtë, i  mençur,  i   dashur  dhe   i  përkushtuar   për   Labovën   dhe  labovitët.  Me  botimet   e tij të  shumta  për  krahinën, u  rendit  ndër  penat  më  të  fuqishme  të  kësaj  fushe. Me  të  tillë bij, Labova    është  krenare,  sepse  ata  pasurojnë  historinë  e  bukur  të  saj. Prandaj  edhe  ajo  nuk  do  ti  harrojë   dhe  do  ti  vendosi  në  piedestalin   e  përjetësisë. ODHISE   PORODINI.KËNO TOTI.    U NDANË NGA JETA. Dhionis Koço Miha.Më datën 9 maj 2010, u nga   jeta Dhionis Koço Miha. Ai lindi më 23 mars 1932 në Labovë të Zhapës. Qysh në moshën 14 vjeçare i është bashkuar Luftës Antifashiste Nacionalçlirimtare. Mbas çlirimit të vendit ka punuar fillimisht si mekanik në ofiçinën e Ministrisë së Punëve të Brendshme e më pas pasi përfundoi studimet e nevojshme, në vitin 1955, është titulluar oficer po në Ministrinë e Brendshme, ku qëndroi deri në vitin 1970. Më pas punoi në Tipografinë Ushtarake dhe një vit më vonë paso përfundoi Fakultetin Juridik, filloi punë si kryetar dege në NPV Tiranë, deri në vitin 1990, vit në të cilin doli edhe në pension. Është martuar me Violeta Thoma Pano, mjeke, me të cilin ka një djalë, Kostandinin, i cili ka dy vajza. Ata, si dhe shokët e miqtë e Dhionisit, anëtarë të shoqatës, mbetën të pikëlluar nga vdekja e parakohshme e tij. VASIL PILO VESHKA. Vdekja e parakohshme e Vasilit, la në pikëllim bashkëshorten, fëmijët  dhe të afërmit e tij. I lindur në Hundëkuq dhe i rritur në Labovë, ai do të mbahet mend nga të gjithë si një njeri i drejtë, i ndershëm dhe punëtor. Vasua ka kryer detyra të rëndësishme në shërbim të komunitetit, të cilat i ka realizuar me përkushtim dhe ndershmëri. Pikërisht për këto arsye ai do të mbetet në përjetësi si një nga labovitët e nderuar.                                        DHOQINA PIPERI. Ditën që po kremtohej 100 vjetori i shkollës shqipe të Labovës, u nda nga jeta Dhoqina Prifti) Piperi. Ceremonia mortore e saj u zhvillua një ditë më vonë në Labovën e Vogël, e përcjellë nga dhjetëra e qindra bashkëfshatarë e të afërm, të cilët e  vendosën  përjetësisht pranë bashkëshortit të saj Koços dhe djalit Foto,  larguar pa drejtësisht nga kjo jetë në moshën më të bukur të  saj. Ajo la në pikëllim, vajzat e saj, Frosinën, Ngjelon dhe Patrën, e cila mban emrin e gjyshes së saj, Patra Duka, si dhe fëmijëve të tyre. Labovitët do ta kujtojnë atë vazhdimisht si një njeri të mirë, fjalë ëmbël, punëtore dhe e kudo gjendur.                              ARTUR PANO NOÇKA. Redaksia e gazetës “Odria”, rastësisht mori njoftim për vdekjen e parakohshme aksidentale të djalit labotit Artur Pani Noçka. Largimi përjetësisht i Turit,  ish oficer, djalit i mësuesit të nderuar labotit  Pano Noçka, pikërisht pas vdekjes së pa parashikuar të vëllait të tij, Yllit, la në pikëllim të thellë, vëllanë e tij Vangjelin, të afërmit, miqtë dhe shokët e tij të shumtë.    Vangjel Zhapa në Enciklopedinë shqiptare. FJALORI ENCIKLOPEDIK SHQIPTAR. Volumi III, botim i vitit 2009.ZH    Faqe 3019. ZHAPA       Vangjel        (1800-1865). Mirëbërës, përkrahës i zhvillimit të kulturës, një ndër nismëtarët e përtëritjes së traditës së lojërave olimpike të lashtësise. Lindi në Labovën e Madhe (Gjirokastër), e cila njihet edhe si Labova e Zhapës,  për nder te tij. Mbaroi gjimnazin "Zosimea" të Janinës dhe shërbeu disa vjet në ushtrinë e Ali Pashë Tepelenës. Mori pjesë në Kryengritjen çlirimtare greke, u bë i njohur si luftëtar (i plagosur pese here) dhe mik i ngushte me Marko Boçarin.   U dekorua nga mbreti Otton i Greqisë me "Medaljen e Argjendtë". Ne vitin. 1831 emigroi në Rumani, ku zhvilloi veprimtari të suksesshme ekonomike, u bë pronar i një ferme në Brosten afër Bukureshtit dhe aksioner. Nga mesi i viteve '30 studioi për agronomi ne Paris dhe zbatoi praktika e metoda moderne në fermën e tij.V.Zh. dhuroi mjete financiare për Akademinë e Shkencave te Rumanisë, Universitetin e Bukureshtit dhe teatrin "Ateu Roman". Dha ndihmë financiare për botimin e "Evetarit" (1844) të Naum Veqilharxhit   dhe të gazetës "Pellazgos" (1860-1861). Ndihmoi për çeljen e shkollave në qytetet e fshatrat e Shqipërisë së Jugut, duke përkrahur mësimin e gjuhës shqipe në to (si në Tepelenë, Gjirokastër, Përmet dhe në shkollën e fshatit të tij), krahas greqishtes, që ishte gjuha e mësimit. Ndihmoi financiarisht për ngritjen e punishteve, për ndërtimin e ujësjellësve, të rrugëve, të objekteve të kultit (kisha, manastire si dhe ndonjë objekt i kultit islam) në qytete e fshatra të Shqipërisë së Jugut. Dha bursa të përvitshme për nxënësit shqiptare për te ndjekur studimet në shkolla të mesme. V.Zh. ka hyrë në historinë e olimpizmit si ideator i përtëritjes në Greqi të lojërave olimpike të lashtësisë. Ishte nismëtar i organizimit dhe financues i lojërave të para olimpike kombëtare greke në Athine në vitin  1859. Me mjetet e tij u sponsorizuan edhe lojëra të mëvonshme (1870, 1875, 1889Pjesën me të madhe të pasurisë e caktoi me testament për ngritjen e objekteve olimpike, ndër të cilat edhe pallati i olimpizmit "Zappeion" në Athinë, që u përurua më 1888 dhe u përdor për Lojërat e Para Olimpike moderne te vitit 1896 (sot qendër konferencash dhe ekspozitash). Vdiq ne fermën e Brostenit në rrethinat e Bukureshtit. Më vonë eshtrat e trupit të tij u vendosen në fshatin e lindjes, ndërsa eshtrat e kokës në pallatin "Zappeion". Me vendim të Komitetit Olimpik Kombëtar Shqiptar,    Lojërat Olimpike Rinore të Shqipërisë, që filluan ne vitin 2003, morën emrin e tij. Ne vitin 2004 regjisorja Donika Muçi xhiroi filmin "Njeriu qe kapërceu shekujt" kushtuar V.Zh.  Lluka Heqimi.