Gazeta Odria nr.71

KOLETAJT NGA HUNDĖKUQI I KRAHINĖS SĖ RRĖZĖS

Dr.Fane Kozma Tarifa nė librin e shkruar pėr vendlindjen e tij, Hundėkuqin tė titulluar “Mozaik nga lashtėsia”, pėrshkruan me hollėsi histori nė shekuj dhe prejardhjen e ēdo fisi hundėkuqoti. Nė libėr argumentohen shkencėrisht dhe me fakte e dokumente konkrete periudha e sotme e familjeve tė fshati Hundėkuq. Por unė duke pasur lidhje krushqie me familjen e madhe tė koletajve, nxora ca shėnime nga ky libėr pėr kėtė fis, pėr tė cilat dėshiroj tė falėnderoj pėrzemėrsisht autorin pėr punėn e madhe dhe shumė patriotike qė ka bėrė me botimin e kėtij libri me vlera artistike e historike. Me kėnaqėsi e dashuri, shkrimet e Dr.Fane Tarifės pėr Koletajt, po i pasqyroj nė gazetėn periodike tė krahinės sė Rrėzės “Odrie” Sipas Prof. Dr. Fane Kozma Tarifės, fisi Koletaj nė rrjedhėn e viteve dhe nėn vorbullėn e historisė ka pasur migrimet e veta nė shumė vende tė botės. Si fis Koletajt i ndeshim nė Portugali, nė Hollandė nė Amerikė, nė Brazil nė Poloni dhe Rumani. Nė Greqi gjendet njė mbiemėr i pėrafėrt nė trajtėn “Koletis”. Nė vendin tonė fisi Koletaj ndeshet nė rrethin e Vlorės, Pograedecit, Krujės, Mirditės dhe Burrelit. I pari i fisit tė Koletajve i vendosur nė Hundėkuq ka qenė Kiēo Koletia i martuar me Xixon, patėn katėr fėmijė, djem tė cilėt ishin: Pilua, Lejla, Golja dhe Mistua.

Pilua ishte mė i madhi i fėmijės e qė u martua me Linėn dhe lindėn e rritėn dy djem dhe njė vajzė. Kishte njė shprehje historike pėr kėtė familje nė fshatin Hundėkuq. Dhe konkretisht: “Hani o Linė e o pinė mė nė fund lini tepsinė.”Pilua ishte njeriu mė me zė nga fisi Koletajve. Ai e ndėrtoi shtėpinė mbi shtėpinė e Janes pa vajtur nė Stathaj. Ishte njeri i papėrtuar qė nuk kursehej as ditė dhe as natėn. I dedikohej kryesisht bujqėsisė dhe mė pak blegtorisė. Veēori e tij e rrallė ishte se nuk ngatėrrohej me njeri dhe ishte tolerantė. Fėmijėt e xha Pilo Koletės, Llazua, Panua dhe Ēikua (Vasilia) kanė krijuar familjet e tyre, qė i kanė rritur e martuar fėmijėt e tyre me plotė nipėr e mbesa qė i gėzojnė pa masė. Mė i madhi i fėmijėve tė xha Pilos, Panua ka qėndruar nė shtėpinė e vjetėr tė prindėrve por tė rinovuar dhe bėrė bashkėkohore, kurse Llazua ka ndėrtuar shtėpi tė re pas martese me Niqin nė Ultėsirėn e fshatit, ndėrmjet shtėpisė sė Gole Cikos dhe asaj tė Tase Qirjazit. Ndėrsa motra e tyre Ēikua (Vasiliqia), qė ėshtė edhe xhaxhesha e Kristaq Meleqit autorit tė shkrimit e martuar nė Labovėn e Zhapės (Ēetėn e Madhe) me Gaqe Meleqin. Nė fejesėn e kėtij ēifti mua Kristaqit m’u dha mundėsia qė tė shkoj krushkė nė Hundėkuq bashkė me hallė Lesko Lanen, mėmėn e Kiēo Lanit e tė Areti Lanes, qė ishe motra e Lame Zherdit dhe halla e Niko Zherdit nga Tėrbuqi. Si i flisnim ne “halle Lesko”, ajo nėnė shquhej si trimėreshė e bujareshė. “Hallė Leksua” i kishte shoqet e rralla, ishte gojėmjaltė e shumė e dashur, e donin dhe e respektonin tė mėdhenj e tė vegjėl nė fshatrat Labovė e Tėrbuq. “Hallė Leksua” ishte njė bejtexheshe e rrallė, me njė humor tė rrallė e tė spikatur qė i bėnte njerėzit pėr vete, duke ua larguar mėrzitjen. I pėrmenda kėto veēori tė rralla tė nėnė Lekso Lanes (Zherdės) edhe pėr faktin se kur shkuam krushq nė Hundėkuq pėr fejesėn e Gaqo Meleqit me “Ēikon” Vasiliqi Koletėn, ajo pėrballoi njė fshat tė tėrė me kėngė e valle dhe dollira me raki, qė u ngritėn mbasi unė (Kristaq Meleqi) isha i ri se ishte vitit 1955, kurse dhėndėri sipas zakonit i ndalohej pirja e rakisė. Ėshtė pėr ta theksuar se xhaxhesha tonė Vasilika dhe xhaxha Gaqja kishin nė ngarkim edhe pleqtė, “Baba Ēiēin” (Niko Melqin) dhe Sofi Meleqen, ose siē i flitej “Nanė“, tė cilėt u gėzuan se edhe Gaqia me Vasilon lindėn e rritėn tre vajza tė mrekullueshme, Lefterinė, Sotirullėn dhe Poliksenin, tė cilat kanė dhėnė njė kontribut tė madh nė ndihmė tė familjes por edhe si punėtore tė pa pėrtuara nė punėt e kooperativės bujqėsore dhe nė Fermėn Ushtarake Bujqėsore e Blegtorale. Kėshut, Sotirulla me punėn e saj arriti tė kryente edhe detyrėn e brigadieres tė bujqėsisė tė grave e tė rejave tė sektorit tė Labovės sė Zhapės. Lefteria dhe Polikseni u martuan nė Lushnje respektivisht me Dhimo Biēakun nga fshati Toshkėz dhe Agim Sotėn nga fshati Delisufaj, ndėrsa Sotirulla u martua me Nasi Gjikėn nga fshati Krinė i krahinės sė Lunxhėrisė. Qė tė trija kėto motra kanė rritur fėmijė i kanė tė martuar, si dhe gėzohen pamasė qė janė bėrė gjyshėr e qė pjesėrisht banojnė jashtė shtetit si nė Greqi , Itali e Gjermani tė ikur si emigrantė pėr njė jetė mė tė mirė. Dr. Fane Kozma Tarifa nė shkrimet e tij nė librin “Mozaik nga lashtėsia” pėr familjen e Koletajve tregmin e ka mbyllur me njė vjershė tė bukur pėr gjyshėrit e Koletajve pėr Kiēo e Xixo Koletėn por edhe pėr djalin e madh tė tyre Pilo Koletėn. Prandaj po e pėrfundojmė kėtė shkrim me vjershėn e autorit tė librit Dr. Fane Tarifės qė i ka bėrė njė vlerėsim tė jashtėzakonshėm punės sė madhe fisnike tė xha Pilo Koletės pėr tė mbijetuar familjarisht nė fshatin Hundėkuq. Dhe konkretisht vjersha titullohet:
Pilo Koletia
Bagėtinė e trashė e donte,
Ish pėr qetė bari i mirė,
Me kujdes zgjidhte kullotat
Ēohej herėt qė pa gdhirė.

Sa mirė e punonte arėn
Si me plug si me parmendė,
Dinte tė dallonte tokėn
Kur ishte ende e rendė.

Ishte i qetė dhe shumė i thjeshtė,
S’largohej nga Shqipėria
Pėlqente ēfarė kishte arritur
Nuk e mposhti kėnaqėsia
Me Linėn si dy binjak,

Pėr shtėpinė tė pėrkushtuar
Me fėmijė tė tėrė tė sjellshėm,
Veten kishėn zbukuruar.

Lina ishe pėr shtėpinė
Pastėrtore e pa pėrtuar,
Kėrkonte shumė nga fėmijėt
Por ishte edhe e duruar.


Nė librin e Dr. Fane Kozma Tarifės “Mozaik
na lashtėsia” u bėhet njė analizė e thellė kėrkimore e rrėnjėve dhe prejardhjes sė fiseve tė fshatit Hundėkuq. Njė pėrvojė dhe praktikė konkrete e tillė duhet ta marrim si shembull edhe pėr fshatrat e tjerė tė zonės sė “Odries” qė kanė dhe lidhje tė ngushtė me Hundėkuqin si nė drejtim tė zakoneve, lėvizjes sė familjeve, po edhe tė krushqive tė shumta qė kanė bėrė kėto fshatra tė Odries me njėra tjetrėn si Labova e Zhapės, Tėrbuqi dhe Tėrbuq me Hundėkuqin. KRISTAQ MELEQI